Marnix Kluiters
Hoe brengen we poep weer in de loop? Ik sta er zelf ook niet altijd bij stil. En zeker als ik naar het toilet geweest ben, dan laat ik het altijd gewoon lekker wegspoelen naar het riool. En dat vind ik eigenlijk ook wel een fijn idee. Maar eigenlijk is het ook gewoon bruin goud waar we over praten.
En daar ga ik vandaag over in gesprek met Fides Lapidair. Fides, jij bent social designer, kunstenares. Jij kijkt op een hele creatieve manier naar vooral hoe kunnen we nou de juiste vragen stellen rondom duurzaamheid. Dat vind ik altijd interessanter dan kijken naar de goede antwoorden.
Want het gaat er eigenlijk in eerste instantie om de goede vraag te stellen. Ik heb het al vaker over een boekhouding van de aarde in deze podcast. Nou, we gaan eigenlijk best wel slordig om met hele waardevolle zaken, waaronder onze eigen poep dus. Jij hebt je initiatief Broodje Poep, daarin maak je eigenlijk broodjes die,
ja moet je mij corrigeren als ik het toch verkeerd zeg, maar uiteindelijk voortkomen op basis van gewassen denk ik die uiteindelijk gemaakt zijn door compost van menselijke poep
en plas, zeg ik dat goed dan?
Fides Lapidaire
Ja dat klopt helemaal.
Marnix Kluiters
Nou daar gaan we over in gesprek, maar vooral ook jouw manier van denken, jouw filosofie en uiteindelijk of we toch iets waar mensen misschien een beetje een vies idee bij hebben, de eigen ontlasting weer in de loep brengen of dat ook op een hygiënische manier, we hebben natuurlijk ook een beetje naar trauma aan de pest in de middeleeuwen, daar gaan we het
ook over hebben, maar hoe we dat op een goede manier kunnen doen, zodat we eigenlijk met z’n allen diverser en rijker worden, denk ik. Maar allereerst start ik altijd met de grote vraag. Wat zou jij veranderen als je het een jaar voor het zeggen hebt in de wereld?
Fides Lapidaire
God, ja, dat is echt een hele grote vraag. Ik heb er al even over nagedacht, maar mijn eerste gedachte was, ik zou mezelf meteen ontslaan van de functie. Omdat ik niet denk dat één persoon het voor het zeggen moet hebben.
Maar als ik even meega in het gedachte-experiment. Eigenlijk zou ik meteen alles op zo’n kop zetten. Dus juist inderdaad die grote, eigenlijk belangrijke begrippen. Waar onze wereld nu op draait.
Herdefinieren. Dus ik zou bijvoorbeeld winst niet meer herdefineren als groei, waar toch de hele economie op gebaseerd is, maar veel meer herdefineren als duurzaamheid, circulariteit.
Dus dat het blijft bestaan. En ik zou bijvoorbeeld efficiëntie heel erg gaan bevragen, want wij zien efficiëntie toch heel erg… Nou, ik vind dat wij helemaal niet zo efficiënt zijn. Wij zijn extreem onefficiënt met grondstoffengebruik. Ik vind dat wij helemaal niet zo efficiënt zijn. Wij zijn extreem onefficiënt met de grondstoffengebruik bijvoorbeeld. En als we maar harder blijven werken, dan worden we echt niet efficiënter. Misschien is efficiëntie juist minder doen, minder verbruiken.
Ik zou ook meteen daarmee grondstof of afval helemaal herdefinieren. Het woord eigenlijk afval afschaffen.
Marnix Kluiters
En daarmee ook afval gewoon als grondstoffen weer zien het woord of afval überhaupt afschaffen ik denk ja ik zou ik zou een
Other speaker
ban willen leggen op dus enig dat ik echt wat wil voor afschaffen is het herwinnen van grondstoffen het winnen, mijnen van grondstoffen. Is dat nou het onttrekken van stikstof tot het mijnen van een metaal of wat dan ook, dat helemaal stopzetten en dan kijken hoe creatief we moeten zijn
met wat we nu als afval zien.
Marnix Kluiters
En daarnaast zou ik denk ik, ja, wat zou ik nog meer doen? Maar dit is wel precies waar we het ook over gaan hebben. Dan mag ik nog even af, maar denken in kringlopen.
Fides Lapidaire
Ja, precies. Het is eigenlijk heel erg logisch. Alleen we maken een aantal afslagen, ja, die voor mijn gevoel heel onnatuurlijk zijn. Maar die we allemaal geleerd hebben en die voor ons heel lastig is om te ontleren.
Maar als laatste zou ik dan denk ik de mens, de mens wordt heel erg benaderd nu de hele tijd als consument. En ik zou eigenlijk de mens als consument benaderen ook helemaal om willen draaien. En de mens veel meer terugplaatsen in kringlopen.
Zodat niet alles ten behoeven van de mens is. Maar dat wij echt een onderdeel zijn van de wereld. En wij ook voornamelijk onze focus leggen op wat kunnen wij teruggeven.
Marnix Kluiters
Ja, dan hoop ik niet dat je jezelf ontslaat eigenlijk. Want dat is een best wel mooi idee als je die functie ooit krijgt. Wat ik wel interessant vind eigenlijk is dat je het over hele grote onderwerpen hebt maar ja ook dat je het heel concreet maakt nu met al even broodje poep en dan wil ik het later wat meer over hebben over het hele idee rondom poep maar broodje poep
te kent iedereen volgens mij ook van die serie van vroeger ik ben even kwijt hoe dat ook weer
Fides Lapidaire
ome willem en lust jij ook een broodje poep dan zei iedereen nee vieze vies, ome Willem, doe dat niet. En dat is volgens mij waar de magie zit.
Is dat wij dus hebben geleerd van jongs af aan al van, i, dat is vies. Terwijl dat ons wellicht weerhoudt om een oplossing voor grote vraagstukken echt serieus te nemen.
Marnix Kluiters
Ja, en ik vond het heel bijzonder, want ik heb een paar interviews van jou ook teruggeluisterd in de podcast app. bijzonder want ik heb een paar interviews van jou ook terug geluisterd in de podcast app en een eentje ervan was in het engels maar die man die zei zo heel mooi ja ik pleit er eigenlijk al jaren voordat mensen hier bij een restaurant naar het toilet gaan een discount moeten krijgen ja
dat hele interessante gedachtegang dat is precies waar ja ik breng ik bij xv ecologie economie filosofie bij elkaar er zit een stuk ecologie in stuk geld is gewoon en een stuk gedachtegang filosofie ja daarom vind ik het project broodje
Fides Lapidaire
poep en ik kan misschien nog even toelichten wat het precies is vind ik zo mooi het is een wereldbeeld is een andere lens om naar de wereld te kijken die zo alles aanraakt je je stelt vragen als hoe ziet het zorgsysteem eruit als we kringloop landbouw doen hoe ziet het voedsel
systemen uit hoe ziet het financiële systeem eruit? Hoe zien verdienmodellen eruit? En het raakt dus aan zoveel dingen in de samenleving. Dat vind ik zo vet
Marnix Kluiters
eraan. Ja, en dan, wat is
Fides Lapidaire
Broodje Poep? Ja, met Broodje Poep is een project dat ik na vijf jaar geleden nu begonnen ben. Dat kwam door een boer. Ik werkte veel met boeren samen als ontwerper, kunstenaar. En die kwam naar mij toe en die zei, ik werkte veel met boeren samen als ontwerper, kunstenaar,
en die kwam naar mij toe en die zei, ik wil dat mensen uit de stad met een emmertje poep naar mijn land toe komen. En toen dacht ik eerst van, hoezo? Ik had daar nog nooit over nagedacht wat er gebeurde als je die knop op de wc indrukte. En toen begon ik daar onderzoek naar te doen en toen eigenlijk ontdekte ik wat ik stiekem al wist, is dat alles wat wij eten, daar zitten voedingsstoffen, nutriënten in en die verwerken wij in ons lichaam bij kan kunnen wij van bewegen maar door na uitwisseling poep en plassen wij die er eigenlijk allemaal weer uit en die heeft heel logisch de bodem nodig om weer
nieuw voedsel te kunnen produceren dat is er gewoon een natuurlijke kringloop net als een
Marnix Kluiters
bos en door je bomen nodig heeft er is een beetje symbiose die we hebben. Dus wij gebruiken iets op de ene manier en dan scheiden we het weer uit. Dan is voor ons afval, voor de ander weer inkomsten. En zo kan een andere
soort of bodemleveraar weer van leven en het weer tot iets maken wat wij kunnen verteren.
Fides Lapidaire
Precies. Dus het is een beetje de uitwisseling, de natuur, hoe dat werkt. Alleen daar hebben we helemaal een knipping gezet. Wat wij nu doen is, we eten dat broodje, we verwerken het in ons lichaam.
Al dat harde werk gaan we naar het kleinste kamertje van het huis, doen dit op slot. en dan drukken we die knop door en dan gaat met extreem veel drinkwater 3 tot 10 liter per flush komt het in een enorm groot rioleringsysteem afvalputje waarbij we wegenwater doen industrie
alles en dan komt dat bij ons neer op riolering waadschuifinstallaties en dan maken we de het water proberen weer zo schoon mogelijk te maken wat trouwens lastig lukt met medicijnresten maar
de slip waar alle nutriënten in zitten die verbranden wij in nederland ja en dan moet de bodem toch gevoed worden om voedsel te produceren vooral met zo’n groot landbouwland als nederland en dan gaan we massaal kunstmest gebruiken en inzetten omdat omdat om die om dat te doen alleen het probleem
met kunstmest waar we steeds meer achter komen dat dat leek eerst een grote oplossing, maar dat kunstmes is een wet van de minimale. Dus je hebt een aantal elementen zoals stikstof, fosfaat en kalium. Dat voed je dan toe aan een plant, alleen dan voed je de plant, maar niet de bodem.
Dus die uitwisseling tussen die plant en bodem maakt je helemaal superarm. En dat zorgt ervoor dat die bodem enorm gaat uitputten. Dan eten wij de nutriënten weer en dan spoelen we het weer weg.
Marnix Kluiters
Ja, waar ik een beetje aan moet denken is dat wij, ik had het net al over bruin en goud in mijn intro. Om dat toch een beetje te illustreren. Maar dat je iets heel complex, wat wij dan op dat moment zelf niet meer kunnen gebruiken.
Maar laat zeggen dat je een mooie kristallen glas hebt. niet meer kunnen gebruiken maar laat zeggen dat je een mooie kristallen glas hebt dat je dat eigenlijk door te verbranden kapot slaat waardoor je eigenlijk het niet meer kan gebruiken op de manier zoals we het hadden en wat je daarvoor inwisseld is dan in feite inderdaad een normaal
glas maar in ieder geval daar kan de grond dus ook veel minder mee dus dus de hele rijkheid
Fides Lapidaire
wordt ingewisseld voor iets heel armoedigs eigenlijk ja het is heel onlogisch omdat we dus het basisbehoefte van leven, dus fosfaat is echt een baselement van al het leven, dat verbranden wij.
En dan moeten we dus heel veel moeite doen om dat weer ergens vandaan te krijgen, wat ook heel politiek lastig is en zo. Wij hebben dat, wij maken dat in overvloed. Wij, jij en ik, wij mensen. Hoe vet, hoe vet als ik alleen maar hoef te poepen op een dag.
En daarmee letterlijk bij kan dragen aan de wereld, aarde kan maken.
Marnix Kluiters
En waar blijft die fosfaat dan? Want als je het verbrandt, het is niet dat in het systeem aarde dat het dan weg is of zo, verdwenen. Er verdwijnt helemaal niks.
Fides Lapidaire
Nee, ja, ik weet inderdaad niet als je het verbrandt. Wat dat dan precies in welke vorm of zo dat terugkomt. Maar het is in ieder geval niet meer ter gebruiken voor de mens. Je kunt het nog wellicht uit het as halen. Maar dat doen we ook niet.
En dat doen we op kleine schaal. Maar dan denk ik, dat vind ik nog steeds heel onlogisch. Dan ga je weer heel veel energie stoppen in het terughalen vanuit een hele lange proces. Dan ga je weer heel veel energie stoppen in het terughalen vanuit een hele lange proces. Terwijl als je je poep en plas meteen opvangt op een decentrale manier, vrij schone bron eigenlijk, dat hygiëniseert, dus de schadelijke stoffen eruit haalt, pathogenen, medicijnresten, tot aarde maakt, compost, dan is dat dus gewoon, nou ja, denk een beetje aan een wormhotel. Wij zijn mensen, wij zijn ook een composteermachine zelf. Wij breken dat ook af. En dan wordt dat dus aardebodem die die bodem voedt.
Marnix Kluiters
En vanuit een gezonde bodem kan heel veel eten weer groeien. Ja, nog even in aanvulling op die fosfaat waar dat blijft. Het is in ieder geval dan afval geworden. En afval betekent eigenlijk niets meer dan dat de mens het of kwijtgeraakt is of niet meer kan gebruiken. betekent eigenlijk niets meer dan dat de mens het of kwijtgeraakt is of niet meer kan gebruiken volgens mij en dat is natuurlijk eigen
feit wat we doen met iets wat wel op een andere manier heel bruikbaar is dan wil ik toch even teruggaan tot je initiatief broodje poep van haar gebruik je het wel en ik ben nog steeds niet of jij kunt het natuurlijk wel een beetje maar je hebt nog steeds geantwoord gegeven ja het is natuurlijk ik heb ik
Fides Lapidaire
ging meteen het probleem in maar met broodje Poep sluiten wij dus heel simpel de voedselkring lopen. Het is een foodtruck. En aan de ene kant kun jij je poep doneren. Het is een werkend droogtoilet waar we ook zeggen, kom hier, doneer je poep.
En als je dat doet, kun je aan de andere kant, waar de foodtruck is, korting op je broodje krijgen. Want dank je wel voor je harde werk. En dat broodje is dus gemaakt op ons Broodje Poep tuintje vanuit ingrediënten die zijn gegroeid op compost van menselijk poepenplas
wat daar gebeurt is een heel mooi want ja mensen snappen het verhaal zijn het er ook al mee eens maar die hebben dan dat broodje in hun handen het ziet er uit als normaal broodje kunt ook de compost voelen ruiken is gewoon aarde en toch toch durfde geen hap van te eten en dat is een moment dat er een
bewustwordingstraject intern op gang van waarom durf ik dit niet ik vind dit vies maar waarom vind ik dit vies en dan komen ze toch al heel snel naar het omen willen moment ik ben heb dat ooit aangeleerd dat dat vies is en waar heb
ik dat aangeleerd want als we kijken naar andere culturen andere tijden hadden we daar een hele andere verhouding mee. Tot nog geen honderd jaar geleden wereldwijd gebruikten we poep massaal om landbouw te… Nou ja, dat is ook heel logisch, want voor
Marnix Kluiters
de uitvinding van de kunstmest kon je natuurlijk ook gewoon iets anders. Ja, je had het nodig, enorm nodig. Ja, ik ben nog heel even benieuwd, want dat broodje poeptuintje waar je het net over had, daar smeer je dan die mest eigenlijk, is het dan in feite toch gewoon? Nee, ik smeer geen directe mest uit.
Fides Lapidaire
En dat is ook wel echt een hele belangrijke stap. Dus we composteren het. Composteren is eigenlijk een proces. Je kunt het op heleboel verschillende manieren doen. Maar je hebt een hoop poep en plas. Je stopt daar koolstof in. Dus houtsnippers en zo.
En je wacht twee jaar. Dat wordt allemaal heet. Je kunt er ook warmte mee opwekken. En dat zet zich om in boot in aarde en dat is ja dat is een prachtig proces waar bacteriën eigenlijk het omzetten tot
aarde de bodem is ook de enigste echte gerecycled iets om in de wereld is de bodem die kan niet helemaal omzetten tot iets nieuws dus dat is een in in in kort wat er dan gebeurt en dat kun je in een machine doen dat je zeker
weet dat het overal warm is geweest wat die medicijnresten en zo eruit zijn kun je in een bio mij heet dat doen dan kan op verschillende manieren maar het zet zich om tot aarde en die aarde dat compost hoogwaardig compost die geef je als bodemverbeteraar aan je bodem en dan groeien
Marnix Kluiters
daar planten op en die planten kun
Fides Lapidaire
je weer gebruiken om op je broodje mee te plegen precies dan ga je gewoon de landbouw en dan kan je permacultuur kan je alles uit te doen om duurzame landbouw maar dan dan de de focus eigenlijk van broodje poep is de bodem voeden om zo eigenlijk onszelf te voeden en je je sluit
Marnix Kluiters
ermee dan natuurlijk de loop dus je die had af het afval dan weg. Maar wat voor een beleg
Fides Lapidaire
komt er dan op het broodje? Alles wat je wil. Bij ons zit er nu een humus spread in met gewekte bieten, maar het is maar wat je wil. Je kunt er alles op groeien. Ja, en het is dus in die zin
Marnix Kluiters
ook, zei jij, heel rijk aan complexe verbindingen dan denk ik ook. Ja, kijk, het geeft eigenlijk
Fides Lapidaire
antwoord op een enorm veel maatschappelijke vragen. Dus je hebt het over bijvoorbeeld de bodemdiversiteitsverlies, de extreme, de stikstofcrisis, dat komt gewoon door het enorme inzet van kunstmessen waarbij we stikstof uit de lucht halen.
Marnix Kluiters
Ja, maar even dan, er zit allerlei stikstof waarschijnlijk in onze ontlasting.
Fides Lapidaire
Ja, en je eet stikstof, je eet fosfaat, je eet allemaal micronutriënten. Die eet jij en die poep en plas je er ook weer uit.
Marnix Kluiters
En in een van de vorige afleveringen heb ik Esther Tolig geïnterviewd om een soort scheikunde voor dummies aflevering te maken. Omdat ik zelf natuurlijk gewoon dat allemaal heb laten vallen. Maar dat is ook precies waarom ik dit wilde doen. Zij gaf ook aan dat, ik geloof fosfaat zelfs in DNA zit en zo.
Fides Lapidaire
Het is het bestandsdeel van het leven. Dat we eigenlijk daar helemaal uit opgebouwd zijn. En je het gewoon weg het verdwijnt gewoon en wij zijn ook opgebouwd uit microbe uit uit darmbacteriën die ons gezond houden en nu wordt ook steeds meer
duidelijk hoe belangrijk die darmbacteriën zijn en wat ik heel erg interessant vind is eigenlijk wat wij wij ondervoeden onszelf dat komt ook door dat wij ze eten produceren vanuit een verarmde bodem die de steeds minder voedingsstoffen bevat wij moeten
nu al drie bananen eten en een ons jaar geleden hoeven nog maar een banaan te eten om dezelfde
Marnix Kluiters
voedingsstoffen binnen te krijgen bijvoorbeeld dus eigenlijk is die banaan als je daar moleculair
Fides Lapidaire
naar zo kijk wat er in zit minder voedsel geworden is gewoon leger. Ja, maar heel veel voedsel is gewoon water. Ja, dat is gewoon een stuk minder voedzaam. Dus we ondervoeden onszelf ook steeds meer. En wat het gevolg daarvan
is, eigenlijk doen wij dus met ons lichaam en de bodem hetzelfde. Wij hebben ook, dat vind ik zo mooi, we hebben de bacteriële basenwerking van onze darmen. Zijn dus hetzelfde als die van de bodem. Wij zijn een kleine bodem. En wij ondervoeden de bodem met kunstmest. En wij ondervoeden onszelf ook met snelle stuikers en arme koolhydraten.
En wat dat gebeurt is dat wij de immuunsysteem van onszelf uitputten. Dus 70% van ons immuunsysteem zit in onze darmen. Heel veel hersenziektes zijn aangelinkt alzheimers dit is een soort van in de medische wereld is je je poep eigenlijk er is er ook een poep revolutie gaande met poep transplantaties en ontdekking van de waarde van komen er steeds
Marnix Kluiters
maar achter geloof ik ook hoe geniaal nou of met name dat de darmen eigenlijk ook een soort brein zijn en dan daar geen expert op maar het zal die die relatie hoor je steeds vaker terugkomen.
Fides Lapidaire
Ja, en ergens is het ook heel erg logisch. We doen hetzelfde met het landbouw, dat we die bodem uitputten en daarmee de weerstand van de aarde ook uitputten. Want als je het hebt over wateropvang, het veranderd klimaat dat al aan het gebeuren is, wil je dat goed kunnen opvangen, dan begint dat bij een bodem die dat op kan vangen ja en als we nog even cirkeltje rond
Marnix Kluiters
maken want ik niet even denken aan de stoelendans als er een paar mensen uit stoelendans stappen heb je leeg stoelen als je die zoveel gevuld wil hebben dan heb je dus iets als kunstmest nodig om het weer ja gevuld te krijgen denk ik ja ja dus dat is eigenlijk wat er gebeurt of dus je haalt
je hebt er gewoon een systeem wat in een kringloop zit ja daar trek je iets uit elektrisch dus eigenlijk uit weg en dat moet je weer gaan opvullen en dat is eigenlijk ook de relatie die je trekt met stikstof en het hele stikstof probleem
Fides Lapidaire
ja precies dus dat is dan ik noem het dan we willen een kringloop en nu doen we eigenlijk een leegloop en mooie metafoor die gebruikt en we doen dat met kunstmest of koeiemest maar koeiemest we doen dat met kunstmest of koeienmest maar
koeienmest is vaak eigenlijk indirect kunstmest want die koeien eten soja en die soja is gegroeid van nou plekken zoals het bolivia en zo waar ja de amazonen wordt leeggekapt en waar de grond vrij arm is dus heel veel
kunstmest voor nodig is om daar zo ja te verbouwen maar dat voeden we dat dus en wat is wat is je vraag hoe kunstmensen
Marnix Kluiters
met je is opgebouwd nou nee dus eigenlijk wil ik jouw verklaringen even horen van als je dus ergens een gat laat weg lekker dan is dus logisch dat je volgens kunstmensen nodig hebt om door op
Fides Lapidaire
te vullen ja en wat we dus gedaan hebben het is gewoon super interessant om te zien want we hadden eerst dat gat niet hebben gebruikt onze eigen pop en plas alleen dus het is heel erg interessant om te zien want we hadden is dat gat niet hebben gebruikt onze eigen poep en plas alleen dus het is heel erg interessant om te zien hoe is nou dat gekomen hoe is die kunstmes
zo groot geworden en dat is ook eigenlijk best wel logisch want kunstmessen is uitgevonden rond de tijd na de tweede wereldoorlog en in nederland als het motto nooit meer honger.
Dus dat kwam in een tijd van enorme wederopbouw. En dat werd, mijn oma weet het nog, dat werd ook echt aangesmeerd als de grote oplossing. Nooit meer, je kon enorm veel oogst halen. En daarvoor hebben we toch altijd een kleine aftronk van nutriënten gehad. En waren we daarin ook kwetsbaar dus dat dat werd echt gezien als het grote grote ja de doorbraak en dat was het ook alleen zoals alle doorbraak ik zeg altijd je kunt ik kan ook geen wit brood met geen marathon rennen op wit brood
maar dat vragen dus nu wel van de bodem en we dat heel lang witbrood gegeven en extreem veel kunstmest ook gestrooid dat er zijn de boeren hebben dat die als je naar de lesboeken kijkt van van vroeger dan was er een groot streep door compost heen en werd stikstof nou ook door
de wetenschap heel erg aangeraden maar dat zien we nu echt de weerslag van ja want eigenlijk als
Marnix Kluiters
het hebben over kunstmest en zeker over stikstof, er zit mega veel stikstof in de lucht, dat was altijd, ja dat breekt zich niet zo makkelijk op, dus dat konden we niet gebruiken, want stikstof in de lucht, daar kan
Fides Lapidaire
de bodem niet zoveel mee. Ja, 7% van de lucht is stikstof. Ja, en toen op een gegeven moment hebben
Marnix Kluiters
Haber en Bosch geloof ik, stel chemici, dus daarom is die gemeente natuurlijk ook zo interessant, die hebben de code eigenlijk gekraakt en die hebben iets gevonden om daar wat aan toe te voegen, en daardoor eigenlijk alleen die stikstof dus niet allerlei rijke
verbindingen maar die stikstof volgens mij dan de winnaar ja te binnen en en dus ook mogelijk te
Fides Lapidaire
maken voor de bodem om daar gebruik van te maken heb precies dus het is een uitvinding geweest en de met enorm veel energie want kunstmis produceren maar dat is is echt als je ziet hoeveel fossiele brandstof ter wereld fossiele brandstof naar de kunstmisindustrie gaat is enorm dus enorm veel energie heb je nodig om die stikstof te
ontbinden ontbinden maar dan kan het in je vaste vorm korrelvorm kan het aan de bodem of aan de plant toegevoegd worden en dan had je justus van lieburg die heeft dan de kunstmessen uitgevonden
dus die heeft haar fosfaat en kalium bijgevoegd die heeft gedacht het was een chemicus die een beetje wat praktischer was heeft bijvoorbeeld ook het bion blokje uitgevonden toen zijn vrouw ziek was en die heeft gedacht oké wat heeft een plant
nou echt minimaal nodig om goed te groeien dat waren die drie elementen heeft hij bij elkaar
Marnix Kluiters
gezet en dat was eigenlijk kunstmes ja en nou raak nu raak je al best op de crux van het verhaal, want een plant dat nodig heeft. Dus eigenlijk zit je bodemleven daarmee dan volgens mij mee buitenspel. Want dat hele leven daaronder, dat is dan eigenlijk ook niet meer zo hard nodig om die hele vertaalslag te maken, toch?
Fides Lapidaire
Helemaal. Het is alsof je mij meteen een infuus met allemaal eten geeft. Waardoor mijn slokdarm en al die elementen die mijn lichaam ook heel erg fit houden eigenlijk helemaal wegcijferd dat is niet meer nodig die plant
die groeit ook met heel veel water want die plant moet je die die heeft ook veel meer nodig eigenlijk dan die drie elementen die van een micro-organismen snow of een micronutriënten nodig alleen daarom hebben ook die hidden hangar daarom wordt die voeding ook steeds minder voedzaam,
maar die krijgt die plant meteen en dan is het dus, ja dan wordt die bodem helemaal… Ja, het grote probleem is dus diversiteit en vooral het ontbreken daarvan. Ik denk dat het grote probleem is dat wij die complexiteit van de bodem,
wij snappen het niet en we moeten een beetje nederiger worden.
Marnix Kluiters
Ja, we hoeven het inderdaad niet te snappen, want dat is misschien wel de grote oplossing als we eens wat minder proberen te snappen wat er nodig is en uitgaan van complexe systemen die nodig zijn om in te leven.
Fides Lapidaire
Een eerbied hebben voor die complexiteit. Ja, zonder dat je precies weet hoe het in elkaar zit en maar te denken inderdaad dat
Other speaker
je met een soort quick fix toch, en dat is natuurlijk wel ook krankzinnig hoeveel kunstmensen het gebracht heeft. Maar we krijgen nu wel de rekening gepresenteerd.
Fides Lapidaire
En wat ik dan… We blijven het doen. Want als je naar de wereld kijkt. Al die problemen waar we tegenover aanlopen. Zijn quick fixes geweest.
Marnix Kluiters
Maar dat vind ik ook het interessante om naar nu heen te gaan. Want ik kondigde ook al aan dat je social designer bent. En dan probeer jij toch op een andere manier hierover na te hengen. Je had het net over die boer die zei ik wil graag een amateur poep en dat jij in combinatie
met de gedachte, met de vinger op de grote knop, met haha wegwijzen, vijf à tien liter water door de wc met bruin goud erin, een boer die dat zegt en dan begint er volgens mij iets bij jou te gebeuren dat je denkt hier moet het radicaal anders.
Fides Lapidaire
Ja, wat ik gewoon heel erg interessant vind is inderdaad die andere vragen stellen. Wij zijn zo geconditioneerd om in bepaalde, dat is gewoon zo, kokers te kijken.
We zitten, hoe wij praten, dat we stoppen bij een rood stoplicht. Dat zijn allemaal afspraken die wij hebben gemaakt. En die heb je overgenomen van je omgeving en daar denk je ook helemaal niet bij na
ik maak denk dat de grote dingen die we nu moeten veranderen dat we eigenlijk veel te snel vaak afsluit verkeerde afslagen maken want het zijn afslagen in de manier van denken dat we al zaten en einstein zei dat ook en dus de als je
vergeet die quote altijd met als je dus op dezelfde manier oplossing gaat bedenken als het probleem hoe die ontstaan is dan maak je eigenlijk alleen maar meer problemen maar dat doen we de de hele tijd dus mijn fascinatie maar ook mijn werk is om vijf stappen terug te gaan en
juist naar die manier van kijken hoe zien wij de wereld nu vanuit welke blik op de wereld ontwerpen wij die nu en wat moeten we daarin gaan herdefineer en bevragen om het echt anders aan te pakken ja en ik vind het wel leuk om echt terug te gaan want
Marnix Kluiters
je vertelde al in het voorgesprek even over een heel boeiend experiment met je daarmee hebt gedaan dat gaat volgens mij nog veel verder terug dan waar we het net over gehad hebben ja dit was ik
Fides Lapidaire
studeerde nog maar dit was voor mij een belangrijk moment omdat ik besefte wat ook kunst en creativiteit kan doen binnen die wereld.
Want ik ben zelf kunstenaar, maar ik werk eigenlijk voornamelijk in context van overheden en ik noem dat de regelwereld. Ik kom dus van de ontregelwereld en ik ben altijd kijken hoe kunnen die twee werelden elkaar echt versterken?
regelwereld en ik ben altijd kijken hoe kunnen die twee wereld elkaar echt versterken want ze hebben elkaar keihard nodig maar dit was een project waarbij eigenlijk provincie brabant vroeg van hey wij zijn de grootste landbouwprovincie in nederland en
nederland de tweede grootste exportproduct van landbouw in de wereld en het moet echt anders die titanic we gaan op die rots af maar hoe en wij waren als ontwerpstudenten met
landbouwstudenten gevraagd om over na te denken en dat vond dat geweldig want ik mocht met boeren samenwerken naar dat ik wil kon stond eindelijk in de wereld dat vond ik helemaal leuk en ik ben toen heb toen een project gedaan
dat heette de carrot experience en het was een audio ervaring waarbij twee groepen met de ruggen tegen elkaar alle twee een audio ervaring waarbij twee groepen met de ruggen tegen elkaar alle twee een audio ervaring kregen en de derde groep die zag alles maar hoorde niks en het ene groep die
kreeg nou elke keer weer een wortel met een supermarkt muziekje en bij elke hap kwam er weer een nieuwe wortel en bij die andere kregen ze eigenlijk heel meditatief één wortel voor zich en werden ze uitgedaagd om te likken en te ruiken en helemaal te ervaren en dan toen dan vroeg ik eigenlijk na een aantal minuten de derde groep
van hey welke ervaring zou je willen een of twee ze kozen eigenlijk allemaal die ene wortel dus wat
Marnix Kluiters
je uitvergroot is eigenlijk een heel vluchtige wereld met een grote kermis aan wortel naar wortel
Fides Lapidaire
naar wortel met muziek meer meer meer consument kopen kopen kopen ja tegenover wat is
Marnix Kluiters
een wortel nou echt ja verbinden met die wortel wat wat ga ik eigenlijk mijn mond stoppen precies
Fides Lapidaire
eigenlijk een vermindering ook aan gaan met die wordt al veel bewustere ervaring is de kozen dus voor die bewustere ervaring en dan kon ik mooi zeggen oké we willen dit maar we doen dit en we hebben dat gedaan bij de staat-genGeneraal, bij boeren.
Marnix Kluiters
En wat je merkt, wat ik daar zo mooi aan vond, is dat als je… Maar daar komt altijd hetzelfde uit.
Fides Lapidaire
Ja, bijna altijd. Maar wat daar het mooie aan is, is dat je zet dan mensen die compleet anders denken. daarna een debat hebben over het landbouw problematiek die tegenover elkaar staan in hun meningen kom je ervaren die ervaring en opeens hebben
ze een prachtig gesprek over een gedeelde ervaring in plaats van een discussie vanuit voorop gezette meningen en daar zie ik eigenlijk ontdekte ik de kracht van ervaring centraal zetten in een vraagstuk.
Dus net zoals bij Broodje Poepen, wanneer je dat broodje in je handen hebt. Of allerlei andere projecten die ik doe. Door een ervaring centraal te zetten, heb je het gesprek wat je eigenlijk echt moet hebben. Namelijk, willen we dit? Of waar komt dit vandaan, deze gedachtegang?
Marnix Kluiters
Ja, en dat is natuurlijk een heel belangrijk startpunt. Wat vaak veel verder teruggaat dan de aanvankelijke discussie die plaatsvindt.
Fides Lapidaire
En ook eentje die we niet zomaar cognitief kunnen benaderen. Wij zijn zo’n extreem cognitieve wereld en ik kom vanuit de creatieve sector waar cognitiviteit in de zin van dat is niet het belangrijkste waar je mee werkt je werkt met je intuïtie en veel meer met een ervaring centraal zetten en betekenis geven aan iets maar in de wetenschappelijke
wereld en de overheidssector en de bedrijfssector bedrijfswereld ze is dat cognitieve heel belangrijk je moet bewijzen je moet cijfers en rapporten opleveren. En juist dat weerhoudt ons denk ik van om
Marnix Kluiters
die juiste vragen te stellen. Ja en ik heb dat al wel vaker aangehaald, maar een van de interessante dingen die ik van transitiedenker Katrien ter Meer ook hoorde is, dat als je het dan hebt over veranderingsprocessen heb je eigenlijk drie orders. Dus je hebt
verandering van A naar B. Dat is bijvoorbeeld in het geval van mobiliteit, je banden harder oppompen is goed voor de portemonnee, goed voor het milieu. Eigenlijk geen verliezers, dus dat is iets wat we eigenlijk gewoon sowieso moeten doen, een beetje het laag hangend fruit. Dan heb je van A naar andere B, maar kom je nog op hetzelfde uit op B namelijk. Dus dat
betekent dat je van fossiel naar elektrisch rijden gaat. Zit je nog steeds in de auto, moet je wel iets anders gaan gedragen. Je hebt van A naar onbekende B en dat betekent eigenlijk dat je nog niet weet waar je uit gaat komen. En dat proef ik ook heel erg aan jouw manier van veel meer kijken.
Ik kan niet een creatieve antwoord vinden op de vraag, maar kan ik een creatieve vraag opnieuw bedenken.
Fides Lapidaire
Ja, want volgens mij moeten we daar naartoe. Als we één ding weten, is dat we naar onbekende B moeten.
Marnix Kluiters
Ja. En is dat dan iets waar jij die kracht van ervaringen ook centraal in wil stellen? Om mensen daar ook echt toe uit te nodigen om daarover na te gaan denken?
Fides Lapidaire
Ja, ik denk dat, kijk, als creatief, wat ik heel erg merk is, ik heb een opleiding gehad en ik heb me vier, vijf jaar, ik heb iets langer dan de opleiding, designacademiciseerd.
Wat ik heb geleerd is eigenlijk het niet weten vertrouwen. Mijn intuïtie daarin en het creatieve proces om naar die B die we nog niet kennen te zoeken. Om dat proces heel goed te begrijpen en vertrouwen. Ik kan hem lastig uitleggen aan anderen, maar in mijn eigen proces begrijp en vertrouw ik hem heel erg. En dat is wel echt een skill die je kunt aanleren. Maar ik merk met een wetenschappelijke achtergrond heb je voornamelijk ook geleerd dingen te weten en dat en en juist de die die intuïtieve kompas ook
een beetje naast je neer te leggen en objectief proberen te te ja te beschouwen of en ik denk dat we dus willen we die transities ingaan willen naar het onbekende b dan hebben we
dus ook andere en andere skillset nodig maar dat kan wel en daar we die creatieve sector voor ze
Marnix Kluiters
melk heel hard voor nodig en ik vind wel interessant wat je zegt want dat we vaak doen is vanuit de bestaande redeneren naar wat er mogelijk is nou ja dan kom je dus niet op een andere b uit of een onbekende b uit wat dan de volgende stap vaak is. Is dat nieuwe generaties zeggen. We moeten kijken hoe de wereld er over 30 of 40 jaar uit moet zien.
En dan vanaf dat moment. Die wereld moeten we eigenlijk terug gaan redeneren. Wat we vandaag moeten doen. En jij zegt eigenlijk misschien nog wel iets interessanter. Van ga gewoon beginnen. Durf erop te vertrouwen dat je ergens uitkomt. Waarvan het nog niet precies is. Weet wat het is.
Fides Lapidaire
Durf het niet te weten.
Marnix Kluiters
En zet een stap denk ik ook.
Fides Lapidaire
Ja durf het niet te weten. En durf het niet te weten beteket een stap denk ik ook ja durf het niet te weten en durven niet te weten betekent niet niet doen betekent juist heel veel doen heel veel verschillende doen dingen doen maar steeds weer eigenlijk je pad aan aanpassen en voornamelijk op op zoek gaan naar
wat is nou hier de bedoeling en wij hebben systemen gebouwd en ik vind dat het dat de little britain van de computer says no ik weet niet of je dat kent en
Marnix Kluiters
niet helemaal maar de computer says no dat klinkt ook wel heel erg bekend ja dat is een sketch
Fides Lapidaire
waarbij een secretaresse op allerlei verschillende plekken dan komt iemand aan en die heeft dan een drang en een vraag arm gebroken wat dan ook en dan die secretaresse zegt alleen maar computer says no en iedereen herkent dat. Maar dat is natuurlijk.
We hebben dat wel een systeem gecreëerd. Die steeds vaker werken wij voor het systeem. In plaats van dat het systeem voor ons werkt. En op cruciale momenten moeten wij de vraag kunnen stellen. Doet het nog wel wat de bedoeling was? Zo bijvoorbeeld zo’n voedselsysteem.
Een voedselsysteem die extreem kleine marge heeft voor de boer. Dat de boer er heel weinig aan verdient die de bodem uitput die en die consumenten slecht laat eten die waarbij het koper is om spersiebonen ook aan de andere kant van kenia te
halen dan dat ze hier te laten groeien terwijl dat gewoon qua klimaat kan als we dat systeem hebben opgebouwd doet dat dat systeem in de basis nog wel waarvoor we het eigenlijk nodig hebben, namelijk ons voeden. Nee.
Marnix Kluiters
Dat doet me heel erg denken aan Wouter Veldhuis die ik heb gesproken, die is stedenbouwkundige en dat is weer een heel totaal ander voorbeeld, maar we hebben bijvoorbeeld afgesproken geloof ik dat een stoep iets van anderhalve meter breed moet zijn, er moet dan een meter bewegingsvrijheid zijn hij zei ja je kunt ook is gewoon kijken of je een stoep 6 meter maakt en dan gewoon eens
kijken wat er dan gebeurt want die ruimte laten nu wel voor auto’s en voor allerlei andere dingen is allemaal ontworpen op efficiëntie wie weet dat er wel iets heel moois gebeurt als je er inderdaad 6 meter van maakt waarvan we nog helemaal niet kunnen voorzien wat er dan gebeurt
Fides Lapidaire
ja ik ben zo erg voor het proberen. En de ruimte vinden om te proberen. En ik merk, want ik werk veel met ambtenaren samen, het lastigste is het proberen. We zijn ergens zo bang om dingen te proberen.
En dingen mogen ook niet meer fout gaan. Terwijl eigenlijk de testruimte, als je in een creatieve kunstenaarschap gaat, eigenlijk ben je beter in falen dan het goed doen. Je bent constant aan het falen.
Maar dat is ook de zoektocht. Dat is waar je naar zoekt. Je zoekt naar die schuring. Je zoekt naar waar het interessant wordt. En waar, ja, je bewandelt het pad van het niet weten. Maar je bent wel echt op zoek.
Marnix Kluiters
het pad van het niet weten maar je bent wel echt op zoek ja dat is het ook in de in tijden waarin grote verandering centraal staat is dat natuurlijk ook gewoon dan komt er een keer succes ja ja
Fides Lapidaire
precies maar dan moet je wel met z’n allen een beetje succes herdefineren want wat is succes als succes is zoveel mogelijk geld op de rekening of dat de economie zoals hij nu is heel erg thrived en volgens mij moet je juist die
succesfactoren bevragen wat is succes in een wereld die duurzaam is waar we allemaal kunnen leven of misschien waar we de mens helemaal niet meer centraal gaan zetten maar we de de leefomgeving
Marnix Kluiters
centraal zetten zeker maar kan het ook over bruin goud en inning is vrij duidelijk als op deze manier doorgaan dan is die rekening op geheimd ook gewoon qua dollars of eurotekens leeg want onder andere fosfor bij het er altijd halen
we uit de mijn geloof ik in de buurt van marokko is het ook nog wat in china ja ja ja ja ja smie
Fides Lapidaire
houdt een beetje voor zichzelf is het op ja dat fosfaat zijn de stikstof die kun je maar uit de lucht blijven trekken maar ja dan hebben het stikstof, die kun je maar uit de lucht blijven trekken. Maar ja, dan hebben we het stikstofprobleem. En dat is letterlijk, we hebben te veel onttrokken op één centrale plek.
Want we zijn in Nederland echt een nutriënten black hole. Wij importeren heel veel nutriënten. En ja, we hebben hier heel veel mensen en dieren. Maar fosfaat is eindig. Dus wat je al zei, fosfaat is bestandsdeel van het leven.
Is in zijn mijnachtige vorm eindig. En we hebben nou een grote mijn in Marokko, waar wij het eigenlijk allemaal vandaan halen. China, VS, maar die houdt een beetje voor zichzelf. Er zijn, je kunt wel,
dus dat is een makkelijke vorm om het te onttrekken. Dan heb je wel iets moeilijkere vormen. Er is dan ook wel weer een nieuwe mijn gevonden. Alleen, ja, dat vindt op moment dat wij al die vaste
fosfaat uit de rol uit stenen in ons ecosysteem brengen dan gaan we gaan we eigenlijk doen hoe een van de manieren dat er lang voordat wij mensen bestonden de wereld extintion was namelijk dat er te veel fosfaat en nu die
andere nutriënten stikstof in ons water op het vlak was waardoor de hele am helemaal geen zuurstof
Marnix Kluiters
meer was voor de vissen is dit waar die waterkwaliteit discussie ook over gaat onder
Other speaker
andere ja een groot deel van die kader in water van de waterkwaliteit is dat er te veel nutriënten door de manier hoe bij landbouwen ja verbouwen dat dat in ons water bevlakte kom komt en dat er daardoor enorm vooral groeien is en al die halen de zuurstof uit het
water waardoor er gewoon heel veel leef in het water niet meer mogelijk is als we dat is op grote schaal gaan doen allemaal uitstroom naar de oceaan dan hebben we daar ik een oceaan zonder
Marnix Kluiters
leven ja ik hoop dat we nu weer een ministerie hebben waarbij visserij was toegevoegd.
Fides Lapidaire
Ja.
Other speaker
Dat is dan een vrij kansloze exercitie als we dit dus niet gaan oplossen.
Fides Lapidaire
Ja, maar dan op dat punt, dan is heel veel dingen kansloos.
Marnix Kluiters
Nou, we gingen het hebben over de oplossing. En ik vind het wel nog interessant. Ik wil heel even terug nog, want we hebben het net gehad over jouw manier van denken. Die onbekende B waar we naartoe moeten. we hebben het net gehad over jouw manier van denken, die onbekende B waar we naartoe moeten. Ik zit nog steeds te denken naar die boer die jou zegt van ik wil graag een emmertje met poep hebben.
Wat gebeurt er dan dat jij uiteindelijk uitkomt bij dat broodje poep? Hoe ben je daarover na gaan denken? Want je hebt net verteld ook over dat voorbeeld van die wortels, maar dat komt voor mij
Fides Lapidaire
nog niet bij je. Nee, dat was ook nog ver voor. Nee, dus die boer kwam naar me toe en ik denk oké nou ik voelde ook een beetje weerstand ik ga het me onderzoeken en toen kreeg ik een ben ik op een boek is maar
aangereken gereden ik ga eigenlijk altijd de context op zoek ik ga naar een aantal mensen binnen de poepwereld is een poep club je nederland zou een klein club je die zich hierbij bezighoudt
en heb ik eigenlijk vrij snel gevonden en ik ben op een gestuurd, 4000 jaar kringlooplandbouw, vertaald door meneer Leeflang van de Kleine Aarde die helaas overleden is. Toch wel een beetje ironisch.
En dat is een boek van een onderzoeker, 100 jaar geleden, onderzoeker meneer King. En dat is een Amerikaan die naar het gebied van china en japan is gegaan 100 jaar geleden om eigenlijk te kijken hoe kan het nou dat
zij hier 4000 jaar landbouw kunnen verbouwen voor heel veel mensen daarmee voeden zonder dat die bodem raakt uit de pot wat doen zij wat ons niet lukt en
hij ze kwam eigenlijk op twee conclusies een is ze zeggen gebruiken menselijke poep en plas. En zetten dat heel efficiënt en hygiënisch in. Dus ze hadden echt terkotterpotten. En een kanalen systeem van stad naar land. En twee, ze waardeerden het. Je hoefde bijvoorbeeld minder huur te betalen als jij je poep en plas inleefde. Het was zelfs zo dat het sociaal gewenst was.
als jij je poep en plas in leveren het was zelfs zo dat het sociaal gewenst was als u bijvoorbeeld jij bij mij komt eten was het sociaal gewenst dat je je waarde weer achter liet in het toilet voordat je weg ging en toen dacht ik wow want mijn bij mij is de vraag van waarom doen we dit
niet nog niet waarom doen we dit nog niet en dan heb je allemaal technische oplossing die zijn er al de kennis is er ook al maar waarom hoor ik niemand hierover we vinden het dus vies en
wat als wij niet als waarde loos gaan zien maar als waardevol wat is er als je het op over een nutriënt hebt als de hoe ziet de wereld er dan uit hoe ziet onze gezondheidssoorten uit wat moet ik
Marnix Kluiters
eten om goed te kunnen poepen en hoe ziet inderdaad een hele relevante vraag. Want inderdaad, als je gaat kijken naar dat het waarde heeft en dat iemand het ook komt ophalen, dan moet je dus ook iets inleveren wat er goed uitziet, denk ik.
Fides Lapidaire
Nou, dat iemand bij mij in mijn wagen, die kwam zo, oké, als ik jou snap, maar dan wil ik wel, en dan ben je Nederlander, dan wil ik wel goede shit leveren. Wat moet ik dan doen? Dus we zijn nu ook momenteel een product op de markt aan het brengen, die compleet ontworpen is om jou zo goed mogelijk te laten poepen.
Feel good. En daarom jouw microbioom, eigenlijk al die microben in je buik, optimaal te voeden zodat jij enorm kunt poepen. En uiteindelijk is dat product natuurlijk ook helemaal circulair. Dus wij zijn inderdaad ook vanuit de
beweging die vanuit Broodje Poepen op gang is gekomen, waar we een documentaire van hebben gemaakt holy shit en jaarlijks een give shit actie waar boeren door heel land burgers oproep om een poep te doneren zijn we nu een product feel good op de markt en
Marnix Kluiters
brengen die eigenlijk die vraag beantwoord ja die ook weer voor die vraag zit eigenlijk van niet niet naar de poep maar voor de poep van hoe krijgen we ook dat weer goed en ik ben wel nog heel even benieuwd want je hebt het dan iedere keer al wel
lachend over poep ik heb nog nooit zo lachend over poep horen praten ik vind het wel grappig ik vind het ook nog af en toe denk ik wel van hmm ik weet niet als ik dat broodje dan zelf heb met het hele verhaal erachter ik denk zonder het verhaal eet ik het zo op maar met het verhaal erachter of ik dat dan zelf ook
wat er in mijn hoofd gebeurt maar we hebben ook wel een aantal dingen heel mooi kunnen oplossen. Dus we hebben riolering aangelegd. We hadden het al even in de intro en in het voorgesprek ook over de pest. Dat is ook wel een collectief trauma waardoor we nog steeds beïnvloed worden misschien
Fides Lapidaire
ook. Want er is wel ook een reden dat we poep vies vinden toch? Ja, dus dat is zo interessant. Dus hoe mijn ontwerpproces ook al het gaat is dat ik dan eigenlijk bewust wordt van het frame waarbij we kijken op poep is vies dat ons weerhoudt om
überhaupt de waarde van inzien maar ook dan ga ik eigenlijk gewoon waarom doen we het zo en dan ja dat dat geeft me altijd heel veel genegenheid en liefde naar de mens toe ook van het is ook wel logisch weet je dat kunst met zo groot is geworden. Ik snap dat ook ergens wel.
En dat we eigenlijk een rioleringsysteem hebben. Dat was vooral in Europa. Dat was eigenlijk de klokslag van het moderne leven. Want er was enorm veel sterfte door eigenlijk slechte hygiëne.
Wij deden daar in Europa, waren we daar niet zo slim mee. In andere landen, zoals ik net al zei, China en Japan, waren ze daar veel bewuster van, veel hygiënischer mee bezig. Maar wij deden dat niet. Wij poepten en plassen met ons drinkwater en er gingen ratten doorheen.
En enorm veel sterfte ten gevolge. En toen was het rioleringssysteem eigenlijk de kloksleug van het hygiënische Europa en ook het modernisme.
En heeft heel veel levens gered toen die tijd. Dus ik snap ook helemaal waarom dat zo ontstaan is. Alleen de vraag die ik heel erg op tafel leg is, met de kennis van nu, past het nog wel bij die bedoeling, het systeem wat we hebben gecreëerd?
En dan is het antwoord voor mijn gevoel nee.
Marnix Kluiters
Ja, want jij pleit er denk ik niet voor om weer terug te gaan naar samenlevingen
Fides Lapidaire
waarbij we weer met de pesten en zo te en ik natuurlijk niet nee dat hoeft ook helemaal niet en ik pleit ook niet voor poepdozen en voor voor zaagsel en die de geiten alle sokken je hebt
gewoon al technische goed uitgezochte systemen decentrale systemen heet dat. We laten er ook veel voorbeelden van zien in onze documentaire, holy shit. Waarbij je eigenlijk gewoon, zoals je nu
naar de wc gaat, naar de wc kunt gaan, maar in plaats van met water spoel je dus voornamelijk weg met lucht. Een vacuum toilet. En dat wordt dan decentraal opgevangen in de wijk. Dus niet naar een centraal punt met heel veel water, met al die andere afvalstromen.
Maar, want je poept een plas vrij schoon. Dus meteen opvangen
Marnix Kluiters
ik wil daar zoveel meer over hebben want ik wil eigenlijk het hele systeem wat we nu hebben en waar we naartoe moet volgens jou wel af als ik ben nog even een ding benieuwd voordat we dat aangaan want wat je ook en dat noem je allemaal een keer is medicijnresten die ook heel veel
ontlasting zitten allerlei hormonen waar we tegenwoordig geloof mee te maken hebben mijn kennis rijk niet zo heel ver maar is dat niet ook gewoon een hele goede reden om toch weg te blijven van dit idee?
Fides Lapidaire
Het is eigenlijk een hele goede reden om dit idee wel aan te raken. Dus ja, wij hebben medicijnen. Wij gebruiken medicijnen. Pesticide zit ook in onze poep. Dus ik pleit nooit voor gewoon maar poep over het land strooien.
Wat wij nu met koeien doen, bijvoorbeeld koeienpoep, nooit doen met mensenpoep. En met koeienpoep zou composteren ook geen slechte stap zijn, want daar zit ook heel veel medicijn in. Maar wij kunnen dat
eigenlijk in het composteringsproces, je kunt dat eruit halen. Er is best wel veel onderzoek naar gedaan en dan moet je wellicht een hygiëniseringsstap achter doen, dus een machine die dat met warmte eruit haalt maar dan kan het eruit gehaald worden dat is eigenlijk iets waar mensen zich
nooit zo bewust van zijn dat dat dat dat kan wat wij nu doen is we hebben nu wij poep en plassen nu nog steeds maar gaat een riolleringsysteem wij we konden komen steeds meer onderzoeken naar buiten die eigenlijk laten zien dat het
water wat wij weer teruggeven aan natuur van vanuit die riolering waterzuiverinstallaties helemaal niet zo schoon zijn. Er zitten nog heel veel medicijnresten in. Dan komen we weer bij die kaderrichtlijn water. Nutriënt is dan een groot deel van waterkwaliteit.
Medicijnresten is ook een groeiend probleem. Wat als je dat nou decentraal opvangt? Dus je pakt het eigenlijk bij de bron. Wat als je dat nou decentraal opvangt, dus je pakt het eigenlijk bij de bron, je composteert het, daarmee hou je die medicijnresten eruit, dan heb je dat probleem ook meteen aangepakt.
Marnix Kluiters
Ja, en als we dan even afgaan, want we hebben het al gehad over riool, poepen zelf, allemaal dat soort dingen, maar heel even, ik ga op het toilet zitten, dan spoel ik het door,
Fides Lapidaire
drie tot tien liter water zou je net geloven drinkwater drinkwater
Marnix Kluiters
dat is ook heel raar als je iemand van 500 jaar geleden hier naartoe trekt die zal zich sowieso helemaal verbazen over alle prikkels die je krijgt maar die zal ook wel een beetje verbazen dat we hier zulke schoon water inderdaad als je mensen uit andere delen van de wereld
Fides Lapidaire
hier naartoe haalt die zijn al flaberst het wat wij met ons schone drinkwater ja maar wat gebeurt er dan want je hebt het al over allerlei dingen zoals
Marnix Kluiters
centraal de centraal opvangen waar blijft het hoe werkt dit systeem
Fides Lapidaire
wat we nu wat we nu hebben ja gewoon is een kort overzicht ja dus een beetje wat ik wat ik in begin aanhaalde dus moment dat wij op die knop drukken, dan gaat dat water, gaat het rioleringssysteem in met allerlei wegenwater, andere afvalsoorten afvalwater.
Dus dat is vervuild met allerlei zware metalen en met chemicalen. Dat komt in een riolering waterzuivering installatie. Die hebben wij gemaakt om dat op te vangen en dan ga ondergaat dat een proces waarbij eigenlijk de
slip dus alle nutriënten maar ook alles waren metalen en al die vervuiling daarin ook apart wordt gelegd en dat het water weer zo wordt schoongemaakt dat het teruggegeven kan worden
Marnix Kluiters
natuur maar even kijken zware metalen zit er een ijzer en zo als ik spinazie eet? Of zit er dan ijzer ook in?
Fides Lapidaire
Nee, maar omdat wij één afvalput… We hebben gewoon één afvalputje voor al het afval. Dus wegenwater van auto’s en van de banden. En dat komt allemaal in één ding. Komt allemaal in één put.
Dus je gooit alles in één kliko, in één put. En dan moet je daarna heel veel moeite en energie doen… om al die losse elementen die je weer terug wilt geven, die je nodig hebt voor die kringlopen, om dat er weer uit te halen.
Marnix Kluiters
Dus je maakt eigenlijk een soort grabbeltoon van, en dan die geef je door, en dan zeg je tegen de mensen die er weer wat mee moeten doen, zoek er maar uit.
Fides Lapidaire
Het is een beetje, ja, het is ook een beetje alsof je dus, ja, het is gewoon onlogisch. Dan ga je afval scheiden, maar dan doe je het wel op één kliko. Ja, ja. Ja, het is gewoon onlogisch. Dan ga je afval scheiden, maar dan doe je het wel op één klik. Ja, dat is onlogisch. Het kan heel makkelijk anders.
Marnix Kluiters
Ja, en dat komt dus bij elkaar tot slip, tot eigenlijk dus die hele grote afvalberg. En dan?
Fides Lapidaire
Ja, dat wordt verbrand.
Marnix Kluiters
En dan is eigenlijk alles ontmanteld. Dus dan kunnen wij dus grotendeels niet meer gebruiken.
Fides Lapidaire
Ja, dan is het niet meer tot beschikking we hebben vroeger nog best wel lang de slip uitgereden op landbouw dat doen ze ook nog een andere land als in duitsland en frankrijk zet ze dat slip voor in voor de landbouw omdat dat dus de al die
nutriënten wat maar doordat het in nederland door de wij zo’n geconcentreerd land zijn en doordat zoveel afvalstromen in die ene put komen ja hebben we dat eigenlijk is dat niet
Marnix Kluiters
meer veilig genoeg ja dus tot zover die hele cyclus die is ook niet zo heel erg
Fides Lapidaire
lang dan eigenlijk ja en dan moeten we dus weer ja dan moeten we dus weer om de boom te voeden moeten we nutriëren moeten we stikstof gaan uit de lucht gaan trekken met heel veel energie en fosfaat gaan mijnen en dan maken we
kunstmis maar dat voed de planten niet de bodem en dan nou ja en dan krijgen we die snizzel ja en dan heb jij natuurlijk broodje poep dat is heel simpel
Marnix Kluiters
compost projecten of het toilet dan heb jij een tuintje ergens waar je het later als het gecomposteerd is dus overheen spreidt dan heb je uiteindelijk een broodje met mooi beleg dat is nog geen systeem oplossing nee maar als we wel systemisch willen
gaan kijken wat wat zie je dan voor je ik denk dat het altijd heel erg
Fides Lapidaire
belangrijk is voordat je naar het grote gaat om eigenlijk ik veel maatschappelijke vraagstukken waarvoor staan ecologische vraagstukken ze zijn niet zo ingewikkeld ik geloof daar echt in waterkwaliteit
biefer biodiversiteitsverlies ze zijn niet zo ingewikkeld ik geloof daar echt in waterkwaliteit bieven biodiversiteitsverlies ze zijn niet zo ingewikkeld iedereen kan het begrijpen want het gaat over die natuurlijke kringlopen en die natuurlijke processen waar wij een knip in hebben gezet daar moeten we ook weer
we moeten weer terug naar die simpele kennis en ook die die en het ook op die manier weer met elkaar delen voor het systeem wat wij vervolgens erop hebben gebouwd, dat is ingewikkeld. Dus hoe ga je een land die helemaal ingericht is op een reëleringssysteem met centrale zuiveringsinstallaties, hoe ga je die ombouwen?
Dat is complex. Hoe ga je een heel landbouwsysteem die helemaal valt en staat bij de huidige marktsysteem zoals het nu is. Hoe ga je die ombouwen? Maar wij zijn daar bijvoorbeeld… Dus wij voelden die noodzaak ook.
We hebben de broodje poepwagen een tijd mee getoerd. En eigenlijk voelden wij heel erg de noodzaak om achter dat verhaal… eigenlijk de diepte van de oplossingen ook uit te zoeken.
Om een plek te vinden waar we dat diepere verhaal… en ook die oplossingen die er al zijn kunnen laten zien. En vandaar dat we die documentaire Holy Shit hebben gemaakt. Waar we dus eigenlijk de hele tijd nagaan van, wat is
nou het obstakel? Waarom lukt het nou niet? En we gaan wet- en regeving af, we gaan het rioleringssysteem af, we gaan de boerenbusinessmodel af. En er zijn eigenlijk allemaal oplossingen voor. Heel leuk om aan te raken is denk ik alternatief businessmodel voor boeren
we hebben een boer pieter van de valk ook in een documentaire en die zegt ja maar wat als mijn hoofdtaak en als we een omdenk waarvan hou wat als mijn hoofdtaak geen voedsel producent is maar wat is mijn hoofdtaak als boer is dat ik
nutriënten omzet daarmee is mijn hoofdtaak dat die bodem voed en door die bodem te voeden is een nevenactiviteit is iets wat de uitkomst daarvan is is voedsel maar dat is niet alleen mijn business
model waar nu een hele kleine mars op is maar mijn andere neven over een andere activiteit is het omzetten van wat wij nu noemen reststromen naar bodemverbeteraars waardoor hij alweer
twee business modellen heeft om een boerderij in gang te hebben.
Marnix Kluiters
Die elkaar ook moet versterken.
Fides Lapidaire
En hij zegt daarmee vervul ik eigenlijk een heleboel sociale vraagstukken. Want een goede bodem zorgt voor wateropslag. Een goede bodem zorgt voor veel meer biodiversiteit. Dus al die maatschappelijke vraagstukken die kan ik als boer weer op me nemen en dat wil ik want ik wil
onderdeel zijn van de maatschappij en en juist ook die kloof tussen burger en boer veel meer te dichten ja en als je dan toch het verder kijkt naar die
Marnix Kluiters
systeemoplossing als je daar naartoe gaat want uiteindelijk is het natuurlijk ook gewoon uiteindelijk heb te maken natuurlijk en met verworven rechten en met een stukje cultuur waarvan mensen denken van het is vies maar ook gewoon met hoe je de boel hebt ingericht en hoe
je het opnieuw zou moeten inrichten en je hebt er best wel ideeën over want je noemde net al dat dat vacuüm toilet in ieder geval dan moet ik denken aan zo’n toilet in een vliegtuig dat je op een knop drukt en ineens zoek inderdaad en het is weg maar is dat dan waar jij naar kijkt want hoe gaat
dat systeem er dan wel uitzien als we dit zouden willen invoeren?
Fides Lapidaire
Ik denk dat je moet kijken naar een korte en een lange termijn. Dus op een korte termijn moeten we eigenlijk kijken dat de riolering, waterzuivinginstallaties, dat daar de nutriënten al worden teruggewonnen. Daar zijn ze ook al mee bezig.
Ze zien de waterschappen zichzelf steeds meer als energie- en grondstoffenfabriek in plaats van een afvalverwerker. Daar zijn ze al mee bezig, maar dat zien ze een beetje als de oplossing.
Ik denk dat dat een korte termijn oplossing is, waar we nu al moeten kijken, want we hebben die grondstoffen nu ook al nodig. Langer termijn moeten we gaan denken, hoe gaan we dit hele systeem ombouwen? langer termijn moeten we gaan denken hoe gaan we dit hele systeem op ombouwen daarmee moeten we eigenlijk alle nieuwe huizen die we gaan bouwen
moeten we een moeten we naar gaan kijken wat doen we met het toilet we willen en willen allemaal duurzame huizen maar toilet komt eigenlijk nooit voor in de bouwplan om dat te veranderen dus nieuwe huizen decentraal bouwen dat
er meteen wordt opgevangen er zijn al verschillende soorten systemen voor en eigenlijk zodat je eigenlijk eerst het nieuwe doet en meteen ook bij want heel veel rioleringen moeten vervangen worden en nu binnen nu en tien jaar
laten we daar eens eventjes op deze manier naar gaan kijken het kan echt wel alleen niemand denkt er over na niemand wil zich ermee bezighouden
Marnix Kluiters
ja nee we doen gewoon wat we altijd al deden En soms inderdaad een stukje beter. En soms net iets anders, maar echt anders. Dat blijft dus inderdaad vaak uit.
Fides Lapidaire
Ja, en volgens mij zien we nog niet de extreme kansen die het brengt als we poep en plas gaan rondzetten. En ik vind ook, wij hebben een morele plicht als land. Als je ziet hoeveel, wij zijn echt een nutrient black holes. Wij importeren extreem veel nutriënten van landen die economisch armer zijn. Maar wij roven hun van hun grondstoffen. Van dat wat ze hebben, een gezonde bodem. Van hun toekomst, namelijk voedselvoorziening, zekerheid. Daar roven wij hun van. Dus ik vind ook echt dat wij een…
Laten we even… Wat als we alle…
Marnix Kluiters
Maar dit is wel raar, want dan noemen we ons de grootste landbouw exporteur en en degene die de hele wereld zo’n beetje te eten geeft en jij zegt eigenlijk is
Fides Lapidaire
andersom wij ontnemen de wereld eten wij roven andere landen van nutriënten kostbare nutriënten die hun zelfvoorzienend zou blijven maken wij zijn de grootste rol dan ga ik maar nee ja daarin zie ik het ook
compleet anders en maar wij kunnen dus wel de wereld voeden ik denk als wij een land zijn die de wereld wil voeden dan moeten wij een land zijn die poep en plas omzet tot grondstoffen en weer teruggeeft aan de wereld en toch als je
Marnix Kluiters
dan even bedenkt en want ik ga dadelijk weer naar het toilet keer dan moet toch iedere dag aantal keer mooie ja nee ik heb iedere dag
Fides Lapidaire
bijdragen we kunt iedere dag aarde maken hoe vet ja ik ga nu een heel ander die naar het
Marnix Kluiters
toilet maar goed hoe wordt mijn toilet ervaring anders als we dit gaan invoeren ik hoop het waarom
Fides Lapidaire
hoop ik het is omdat wat ik zo prachtig vind en poep en en je zegt al, ik praat er met een hele grijns over. Dat is niet omdat ik het grappig vind, maar omdat ik nog steeds zo verliefd ben op poep. Het potentie dat het heeft, is omdat iedereen doet het.
Dus het geeft jou en mij de mogelijkheid. Ik voel me vrij machteloos soms in deze wereld. Met klimaatverandering en al die dingen die gaande zijn. Maar ik poep elke dag, als het goed is. Anders heb je een probleem. Maar het moet moet niet een paar dagen achter elkaar ik ben ik heb altijd probleem gehad
grappig genoeg ik ben ook letterlijk bij een poepdoctor en ik wilde zelf een hele goede poe producent worden maar hoe vet als wij de de mens weer ja eigenlijk tot zijn kracht zetten om die poep en plas dat je dat weer terug
dat je iets terug kunt geven aan de aarde ik wil eigenlijk dat iedereen op staat en te denken ja godverdomme wat gebeurt er nu met mijn poep en plas het wordt vernietigd ik sta op ik wil dit niet ik wil iets anders ik wil dat mijn bijdrage aan de aarde ook een bijdrage kan worden
en hoe kunnen systemen die wij bouwen zoals het riolering systeem zoals het voedselsysteem dienend zijn aan eigenlijk de dienst die ik lever tot de
Marnix Kluiters
aarde en maar dan nogmaals ik ik zit dadelijk thuis op zo’n soort vliegtuig toilet dat wordt af waar gaat het heen wat wat gaat er veranderen in dat hele systemische dan waar waar blijft het wordt het opgehaald dadelijk weer door door door iemand zoals die boer eigenlijk die jou in het denken heeft gezet die graag een emmer poep wil?
Fides Lapidaire
Het liefste wordt het dus op wijkniveau verwerkt en wordt het product daarvan, dus de grondstoffen daarvan, wordt lokaal afgezet bij jouw boer. En ik zou het heel vet vinden als,
kijk we moeten dat geen anoniem systeem maken, net zoals nu. Wat wij nu hebben gedaan is dat wij de afhankelijkheidsbesef die wij hebben, compleet eruit is gehaald. Dus we hebben, ook bij een toilet, gemak en overvloed is als hoogste ontwerpcriteria neergezet.
Net zoals een kraan van water, weet je wel. Een waterkraan, je doet die kraan open. We hadden het net al over drinkwater. je doet die kraan open wat het net over drinkwater kortste levensduur ooit het is een pro hoogwaardig product aan het begin en 00 kom bij een seconde later is de afval wij hebben een kraan ontworpen op overvloed en gemak maar daarmee hebben we onbewust eigenlijk de kans om de afhankelijkheid
te voelen die wij hebben tot die door tot. Die hebben we helemaal weg ontworpen. En daarmee hebben we ook eigenlijk het afhankelijkheidsbesef weg ontworpen. Maar ook mijn mogelijkheid als mens om daar zorg voor te dragen.
Marnix Kluiters
Ja, want eigenlijk als ik het goed begrijp zeg je. We zijn eigenlijk heel afhankelijk van onze eigen boek.
Fides Lapidaire
Ik noem het altijd. We leven in een enorme afhankelijkheidsparadox. We leven op een tijd en een plek en een moment waar we extreem afhankelijk zijn van anderen. Wij kunnen geen kopje thee drinken, wij kunnen geen telefoongesprek voeren zonder dat daar honderden, duizenden, miljoenen mensen aan te pas zijn gekomen om dat voor ons te verwezenlijken.
te verwezenlijken. Maar wij voelen ons in this day and age de meest onafhankelijke ooit. En ik vind dat echt verbluffend. Want dat ook idee dat je maar onafhankelijk moet zijn. Nee, volgens mij moeten wij de relatie wij hebben met afhankelijkheid echt gaan herdefineren. Want het kan ons extreem veel gaan bieden als wij dat besef weer hebben.
Marnix Kluiters
Wij zijn niks zonder onze poep,onder die nutriënten derde inzit ja want het is wel ga we het is het sluit eigenlijk ook aan op zelfredzaamheid hebben hele samenleving ingericht op zelfredzaamheid om tussenloper heel veel mij mensen natuurlijk gewoon op eieren wij
Fides Lapidaire
dat is het wij zijn helemaal niet zelfredzaam wij kunnen wij kunnen geen dag bestaat bijna zonder zonder alle systemen en diensten die ons zelfredzaamheid idee in in
Marnix Kluiters
steren houden en nog heel even dan er want als je het gaat verzamelen op wijkniveau waar vindt dat
Fides Lapidaire
composteerproces dan plaats ja ik hou hier met je van nog van weg omdat je hebt heleboel verschillende soorten manieren om dat te doen dus ik zeg ook niet nog best een manier is helemaal top er zijn verschillende soorten manieren
om dat composteren en die passen ook op verschillende plekken weer anders ja maar
Marnix Kluiters
dit is dus wel zo hij dus die drol die zeg maar ergens verschijnt het is niet
Fides Lapidaire
dat die op het land wordt neemt het rol wordt verwerkt tot echt bodem aarde gewoon ga naar buiten ga van kuil aarde en die aarde is heel voedzaam en die voedt de bodem.
Dus die zorgt voor een hele goede bodemleven, veel wormen, veel leven, veel lucht. En heel veel micro-organismen en micronutriënten die onze voeding nodig heeft.
Marnix Kluiters
Veel rijkere manier van landbouw krijg je dan.
Other speaker
die onze voeding nodig heeft veel rijkere manier van landbouw krijg je dan ja dus het hele vieze idee gaat er daarmee ook wel weg want het is zoveel malen dan al omgezet tot iets anders dat
Fides Lapidaire
je eigenlijk niet meer eens kan spreken over menselijk ontlasting ben je kunt bij ons de compost in een potje poepwagen kun je ook de compost aanraken dat is gewoon aarde ja u mag
Marnix Kluiters
het ruiken je mag het mag het mag het proeven het is gewoon aarde en dan nog een ding iedereen die denkt er van gatverdamme hier heb ik zeg geen zin in voor ga alsjeblieft weg met
Fides Lapidaire
dit krankzinnig idee wat als we dit niet doen ja dan we gaan het uiteindelijk moeten doen dus ik ze hebben ons project zit wel op een goudmijn,
want poep is al goud waard, alleen we zien het nog niet. Maar uiteindelijk gaan we het wel moeten zien, omdat de mijnen op zijn, de fosfaatmijnen op zijn, omdat we al te veel stikstof in ons systeem hebben gebracht,
omdat de bodems overal uitgeput raakten. Er zijn ook best wel veel studies die laten zien dat we op korte termijn gewoon onze eigen poep en plas nodig gaan zijn. Maar ook als je praat over de eiwittransitie bijvoorbeeld, over we gaan minder vlees verbouwen.
Al die eigenlijk nieuwe manieren van landbouw die eigenlijk heel dichtbij zijn, want we zetten daar eigenlijk volop in, dan hebben we een alternatief nodig
om de bodem te voeden. En dan hebben we menselijke boe en plas nodig.
Marnix Kluiters
Ja, want het is uiteindelijk gewoon een kringloop.
Fides Lapidaire
Het is gewoon een kringloop.
Marnix Kluiters
En ben jij hoopvol met dit idee? Denk je dat het een keer gaat landen? Want met name, kijk we hebben nu stikstof, maar fosfor, dat is over 50 jaar, staan de krantenkoppen, ik weet niet of je dat nog kan lezen, maar ja, is over 50 jaar, staan de krantenkoppen, ik weet niet of je dat nog kan lezen, maar als je niet oplet, staan de krantenkoppen daarmee vol.
En dat is echt nog veel ernstiger dan hoe we met stikstof omgaan. 50 tot 80 jaar geloof ik dat ik met Thomas Oudman ook besprak. Dus ja, dat is natuurlijk ook gewoon eindig. En nog veel meer eindig dan hoe we nu met stikstof omgaan.
Fides Lapidaire
Ik ben enorm hoopvol. gaan ik ben enorm hoopvol en waarom ik hoopvol ben is omdat jij en ik poepen het is een wat ik zo mooi er aan vind is dat jij en ik het allemaal kunnen doen we kunnen allemaal bijdragen het vraagt een actieve participatie van iedereen het stelt jou en mij het zorgt ervoor dat wij ook weer iets kunnen doen om terug te geven aan de aarde.
Het is niet een anoniem technische oplossing waar heel veel geld in gepompt wordt. Maar waar jou en mijn gedrag niet van hoeft te veranderen. Nee, het is echt een transitie die een gedragsverandering van jou en mij vraagt.
Maar daarbij ook heel veel terug kan geven. En ik pleit dan ook echt voor een systeem die dat beloont. Dus die jouw baas in komen misschien kan je baas komen in de toekomst genereren van te poepen en dan zorg jij dat je gezond poept zodat jij je toen dan ga je ook gezond eten en dan is de ziektekosten ook
veel lager en dan heb je een goede aan verhouding met jouw boer die je die in die uitwisseling heeft met jou en dan is de wereld een stuk mooier. Ja, want eigenlijk is de mens gewoon een biochemische fabriek. Nou, ik denk dat het meer is dan een biochemische fabriek.
Alleen ik denk dat…
Marnix Kluiters
Dat we dat onderdeel op z’n minst misschien een beetje vergeten zijn. Dat wij ook gewoon iets prachtigs produceren.
Fides Lapidaire
Wij zijn geen consumenten en wij worden nu in elke vorm benaderd als een consument. als een consument wij zijn producenten en wij hebben een enorme mogelijkheid om ons te verbinden met mensen met dieren met planeet om ons heen alleen de systemen om ons heen die zijn ontworpen om die verbinding niet te optimaliseren niet te versterken maar juist te verzwakken en hoe kunnen
wij een wereld bouwen en ontwerpen praten ontwerpen ontwerper in mij, die die afhankelijkheidsbesef, de zorg dragen voor elkaar, voor de plant, voor de dieren, voor de wereld om ons heen, die die verbindingskracht die wij hebben,
eigenlijk stimuleert, om zo echt een duurzame, mooie wereld te bouwen.
Marnix Kluiters
Ja, en dat is eigenlijk al een fantastische afsluiter, maar ik heb nog altijd één afsluitende vraag. En dat is, jij bent hier in je carrière natuurlijk ook heel mooi mee bezig. Ik heb daar zelf uiteindelijk een boek over geschreven. Duurzaam ambitie. Maar dat is ook om de mensen aan te moedigen. Om die 80, 90 uur die hun carrière duurt ook gewoon in te zetten voor dit soort dingen.
En ook heel anders te gaan denken. Maar wat zou jij nou de mensen die nu starten aan hun carrière mee willen geven?
Fides Lapidaire
Oeh, ja, waag het. Het is, het is het is je bent veel vrijer dan je denkt we zitten niet zo vast het kan wel het kan wel niet het kan niet het kan wel
Marnix Kluiters
waag het en het kan wel mooie afsluiter en dan nog een laatste afzijde je had het een aantal keer over je documentaire waar kunnen mensen die vinden en als ze langs willen komen broodje poep zelf waar kunnen ze dan terecht ja dus op
Fides Lapidaire
onze website www.broodjepoep.com is eigenlijk alles te vinden maar ook zo de de documentaire holy shit punt film en de give a shit actie give a shit punt eu dat is eigenlijk allemaal onder een website waar je alles kunt vinden ja wat is give a shit dan give a shit is die
de jaarlijkse actie waar boeren door heel het land poep doneren. En waarbij we ook twee jaar geleden is daar een motie uitgekomen van de Tweede Kamer. Vorig jaar Kamervragen. Dus zo zetten wij politiek een beetje druk op dit vraagstuk.
Marnix Kluiters
Nou, heel veel succes daarmee met deze boeiende strijd.
Fides Lapidaire
Wil je de interviews terugluisteren met andere CEO’s, politici, wetenschappers en activisten? Of meer weten over EcoSofie? Kijk op EcoSofie.net. wetenschappers en activisten of meer weten over ecosofie, kijk op ecosofie.net.
