Steven is speciaal regeringsvertegenwoordiger Circulaire Economie, een soort buitenboordmotor van het kabinet om – gevraagd en ongevraagd – advies te geven over het ontwikkelen van een circulaire samenleving. En hij is voorzitter van OPEN, de stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland. Zijn oplossingen zijn onconventioneel en verrassend, en zijn aanpak trouwens ook. Zo forceerde hij een doorbraak in circulaire samenwerkingen door mensen met elkaar in een vergaderkamer te zetten en ze pas eruit te laten als het probleem was opgelost. “Mensen die gewend zijn naar elkaar te wijzen, krijg je zo in beweging. Ik zei: we nemen pas afscheid van elkaar als het probleem is opgelost. Ja, dat blijkt goed te werken.”
Alle marktpartijen die iets verkopen met een stekker, een batterij of een accu, moeten van de stichting OPEN nadenken hoe hun product kan worden gerecycled, gerepareerd of opnieuw gebruikt. Dat geldt niet alleen voor grote apparaten als wasmachines en zonnepanelen, maar ook voor mobiele telefoons, kerstverlichting en hippe gympen met een lampje erin. “Alles op het gebied van elektronica moet op een bepaald moment worden gerecycled. En daar moeten we op hoogwaardige wijze de grondstoffen weer uit winnen. Batterijen zitten in de gekste dingen. Neem nou die vapes, die worden in de prullenbak gegooid maar er zitten lithium-ion batterijen in, die kunnen ontvlammen als ze door een vuilniswagen worden gekraakt. Bovendien is het een grondstof die we graag terug willen hebben.”
Consumeren kan wel wat minder
Maar wat Steven betreft zijn we nog niet klaar met alleen het recyclen van grondstoffen. Hij wil iedereen prikkelen om op een andere manier naar z’n spullen te kijken. “Het heet ‘consumeren’, maar wat mij betreft kan het wel een tandje minder. We kunnen kijken naar levensduurverlenging: hoe kunnen we ervoor zorgen dat spullen niet snel afgedankt hoeven te worden. Sommige artikelen zijn zo ontworpen, dat ze niet gedemonteerd of gerepareerd kunnen worden.” Reparatie is lastig, Steven geeft het direct toe. De kapotte televisie moet van de muur, dan ben je ‘m zeker twee weken kwijt en het WK begint binnenkort. Terwijl je een nieuwe televisie nu kunt ophalen en direct kunt laten ophangen, de kapotte televisie wordt door de bezorgers gratis meegenomen. “Terwijl een kapotte televisie meestal eenvoudig en goedkoop te repareren is. Met de Nationale Denktank, een groep afgestudeerde jongeren die zich een jaar lang inzetten voor de maatschappij, zijn we aan het uitzoeken hoe we repareren eenvoudiger en toegankelijker kunnen maken. Een website en een app met adressen waar je je spullen kunt afleveren ter reparatie zijn de eerste stap. Ook werken we aan een reparatie-index, vergelijkbaar met het energie-label, zodat je per product kunt zien hoe makkelijk het te repareren is. In Frankrijk bestaat dat al, België neemt dat over, en wij misschien ook.”
Tweedehands knie
En recyclen gaat verder dan tweedehands kleding, koelkasten en afgeprijsde telefoons, weet Steven. “Ik kijk naar de zorgsector en het is schrikbarend, zoveel afval een operatie bijvoorbeeld met zich meebrengt. Die blauwe handschoentjes bijvoorbeeld, die je net zo goed niet kunt gebruiken want het schijnt hygiënischer te zijn om je handen en armen beter te wassen. De slangen die worden gebruikt bij beademing, scalpels, scharen: dat kan allemaal worden gesteriliseerd en hergebruikt, maar dat wordt nu allemaal weggegooid.” Zelfs proteses kunnen worden hergebruikt, zegt hij. “Een nieuwe heup of knie, of een tweedehands, dat kan. Hij is al ingelopen en een stuk goedkoper. Mensen moeten nog aan het idee wennen, maar misschien als er korting op de ziektekostenpolis tegenover staat? De liefde van de gemiddelde Nederlander gaat ook door de portemonnee.”
En Europa dan?
Steven denkt in kansen en voor Europa ziet hij grote kansen als het gaat om een circulaire economie. “Trump is bezig met America First, hij schrapt alles uit het buitenland. Zijn regering zal niet investeren in innovatie, hij is juist bezig met deals om miljarden aan grondstoffen te winnen. China werkt aan een nieuwe zijderoute, haar eigen handelsstrategie, maar heeft in het binnenland een grote demografische uitdaging en de economie loopt niet zoals gedacht. En over Poetin hoeven we het niet eens te hebben. Als Europa moet je je afvragen: en wij dan? Wij kunnen nu een mega-voorsprong bereiken door dat economische vraagstuk van de circulariteit op te lossen. Binnenkort ga ik in gesprek over het Europese verdelingsvraagstuk van die circulaire economie. Wat gaan we met textiel doen? Hoe kijken we naar plastic? Wat gebeurt er met glas? Allemaal zaken die op dit moment te klein zijn om als Nederland alleen aan te pakken, maar bekijk je het in Europees verband, dan gaat dat de goede kant op. Duitsland is bijvoorbeeld witgoed aan het refurbishen en opnieuw in de markt aan het zetten, een mooi verdienmodel. Spanje en België verzamelt printplaten uit heel Europa. Ze halen daar alle transistoren, diodes en goud vanaf. Nederland kan misschien heel goed zijn in batterijen of juist zonnepanelen, of iets anders. Elk land heeft iets.”
Positieve energie
Misschien kan de overheid via beleid invloed uitoefenen op de bereidheid om te recyclen? Of op de bereidheid van bedrijven om zo te produceren, dat recyclen, opnieuw gebruiken of repareren makkelijker wordt? Steven: “Ik zie dat het huidige kabinet maar weinig ruimte in de begroting heeft om bijvoorbeeld de btw op reparaties te verlagen of om vouchers te verstrekken waar je de reparatie mee kunt betalen, zoals in Zweden gebeurt. Vanuit de industrie merk ik een enorme positieve energie. Neem Auping, die een circulaire fabriek hebben gebouwd. Of Jura, die koffiezetapparaten opknapt om weer te verkopen. Ondernemers hoeven niet aangespoord te worden om duurzamer te gaan werken, dat doen ze uit zichzelf.”
- Luister naar de podcast Radicaal circulair, met Steven van Eijck
Foto: Markus Spiske (Unsplash)
