Frans Timmermans dreigde afgelopen klimaattop weg te lopen van de onderhandelingen. Alleen de EU zou volledig in lijn handelen met het 1,5 graden doel en de rest van de landen wil maar niet meekomen, vertelde hij in zijn slotwoorden op de klimaattop.

Frans Timmermans heeft hier natuurlijk volstrekt gelijk in als je een route naar nul uitstippelt die onszelf als de EU (en de Verenigde staten) toevallig heel goed uitkomt.

Die uitgestippelde route is als volgt: Op dit moment neemt de globale uitstoot van broeikasgassen ieder jaar nog toe. Voor 2025 moet die groei zijn piek bereiken. Vervolgens moet de uitstoot in 2030 gehalveerd zijn en in 2050 moet de wereld CO2 neutraal zijn. In theorie zou je op deze manier het doel om de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad kunnen halen.

Laat het nu zo zijn dat de klimaatplannen van de EU en de VS aan ieder van deze drie mijlpalen voldoen. Beiden hebben emissies gepiekt, emissie reductie doelstellingen van 57% en 50%, respectievelijk, en een doelstelling van klimaatneutraliteit in 2050. Dan zijn we er toch?

Nee. Deze mijlpalen zijn a) een rookgordijn en b) een te-goed-om-waar-te-zijn PR praatje.

Een rookgordijn omdat ze het meest nuttige concept verbergen: het koolstofbudget. De centrale vraag is niet wanneer maar hoeveel we nog uitstoten. Het is net als met een spaarrekening: er is een bepaald budget beschikbaar en op is op. Om een grote kans te hebben om binnen die anderhalve graad te blijven is er nog een budget beschikbaar van 280 gigaton.[1] Een kleine rekensom leert dat als we de wereldwijde uitstoot op huidig niveau houden (42 gigaton[2]) er nog geen zeven jaar over is voor het budget op is. Het maakt dus niet veel uit wanneer je CO2 neutraliteit bereikt, zolang je maar binnen het budget blijft.  

Klinkt logisch toch? Maar de budgetbenadering wordt al jaren tegengehouden door Europa en de Verenigde Staten. Saillant detail, het stond in de draftekst van het COP27 akkoord maar de Verenigde Staten zorgde ervoor dat deze tekst weer uit het akkoord verdween. Iets waar Europa zonder morren in meeging. En dat is niet zo raar want die budgetbenadering betekent nogal wat: dan moet de EU niet halveren in 2030 maar veel steiler reduceren. Met de carbonbudget benadering berekende het IPCC dat ontwikkelde landen in 2030 moeten reduceren met 80 tot 90%.[3]   

In plaats van verantwoordelijkheid te nemen komt de EU met een te-mooi-om-waar-te-zijn PR praatje. In de Timmermans werkelijkheid zou iedereen vanaf nu hetzelfde pad moeten doorlopen: emissies pieken voor 2025, halveren voor 2030, en klimaatneutraal in 2050.

Dat betekent dat de EU genoegen kan nemen met het terug brengen van gemiddelde emissies per persoon van 6.1 naar 3.05 ton, terwijl India niet genoeg zou doen als het de huidige per persoon emissies van 1.8 op niveau houdt. Om het nog niet te hebben over Nigeria welke emissies van 0.6 naar 0.3 ton per persoon zou moeten terugbrengen, volgens de logica van Timmermans.[4] In andere woorden, hoe hoger je emissies hoe meer recht om uit te stoten. Dat is natuurlijk volstrekt absurd.

Je kunt het resterende carbon budget ook evenredig verdelen over de wereldbevolking. In deze berekening zou iedere persoon op de wereld nog ongeveer 35 ton CO2 mogen uitstoten.[5] Ga je uit van deze benadering, dan heeft iedere Europeaan nog maar een kleine 6 jaar voor het budget op is (als emissies constant blijven). Met lineaire reductie zou Europa dan over 12 jaar klimaatneutraal moeten zijn. Maar ook deze vlieger gaat niet op. Want hoe eerlijk is het om alleen het overgebleven koolstofbudget evenredig te verdelen?

Dat is eigenlijk te vergelijken alsof je met een grote groep vrienden een avondje gaat stappen en vervolgens één persoon de helft van de pot opmaakt aan een dure fles champagne, om vervolgens voor te stellen het overgebleven budget evenredig over de groep te verdelen om verdere drankjes van te kopen. En dan is de persoon in kwestie ook nog eens degene met de beste baan en het hoogste inkomen.  

Dat klinkt natuurlijk lachwekkend maar het is precies wat er op dit moment gebeurd. De EU heeft haar enorme welvaart opgebouwd door in het verleden heel veel van het koolstofbudget te gebruiken. Bovendien heeft de EU sinds 1992 beloofd om emissies snel te reduceren en geld beschikbaar te stellen voor ontwikkelingslanden om de transitie te maken. Op beide fronten heeft de EU tekort geschoten. En nu in het laatste uur wil de EU ook nog aanspraak maken op een bovenmatig deel van het resterend koolstofbudget terwijl het zich presenteert als klimaatkampioen. Europa moet zich schamen. In plaats van met de vinger naar andere te wijzen, moet de EU zelf aan de bak om in 2030 de emissies met 90% terug te dringen.

[1] Het laatste IPCC rapport rekent vanaf 2018 nog: 420 GtCO2. Intussen zijn we in 2022 en is het budget al weer verder geslonken, zie https://www.mcc-berlin.net/en/research/co2-budget.html

[2] https://www.mcc-berlin.net/en/research/co2-budget.html

[3] IPCC 4th Assessment report, p.776, Box 13.7 (https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/03/ar4_wg3_full_report-1.pdf). Dezelfde tabel is een hoeksteen in de Urgenda klimaatzaak (zie sectie 7 van de uitspraak: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2019:2007).

[4] Per capita emissies volgens de Wereld Bank
https://data.worldbank.org/indicator/EN.ATM.CO2E.PC

[5] Uitgaande van een resterend carbonbudget van 280 gigaton (zoals eerder geciteerd) en een wereldbevolking van 8 miljard