Suzanne Kröger is van jongs af aan al bezig met het milieu, eigenlijk vanaf het moment dat ze als achtjarige de Wereld Milieubond oprichtte. ‘Ik had al snel negentig leden, maar dat kwam ook doordat dieren, zoals de goudvissen van klasgenoten, ook lid mochten worden.’ Inclusief natuurbeleid zat er dus al vroeg in. Ze zette zich in voor mensenrechten, was werkzaam bij Greenpeace, en zit sinds 2017 voor Groenlinks-PvdA in de Tweede Kamer. De laatste tijd vindt ze dat een ‘ruige’ werkomgeving, vertelt ze. Ondanks die omstandigheden, waarbij vooral linkse en vrouwelijke politici het voor hun kiezen krijgen, weet ze genoeg te bereiken. ‘Mijn initiatiefnota over energie-coöperaties, wat mij betreft het hart van de energietransitie, zorgt ervoor dat initiatieven zoals dat hoger op de agenda komen.’

De lusten en de lasten

Ze noemt het klimaatprobleem een ‘prisoners dilemma’. ‘We kunnen het alleen maar oplossen door gezamenlijk in actie te komen. Maar het vertrouwen in een collectieve actie ontbreekt. Veel mensen maken zich zorgen, veel mensen zien dat er wat moet gebeuren. Maar het is een politieke vraag geworden hoe we de problemen moeten aanpassen. Het is een verdelingsvraagstuk geworden: wat zijn de lusten, waar leg je de lasten?’

Suzanne woont in Amsterdam-Noord, niet in een villawijk. In haar wijk wordt een warmtenet aangelegd en haar wijkgenoten, ook in de sociale huurwoningen, verzetten zich tegen de hoge kosten die dat met zich meebrengt. ‘Het is maatschappelijk een goede oplossing, maar als het voor de mensen niet aantrekkelijk is, ondermijnt dat het draagvlak.’ Tonnenjacht, noemt ze dat: de focus op hoeveel ton CO2 kunnen we reduceren. De sociale transitie wordt dan vergeten. ‘Laten we juist kijken naar wijken waar energiearmoede is en hoe we daar de situatie kunnen verbeteren. Op zo’n manier dat het alle mensen ook te doen is.’

Duurzaamheid vraagt sociale transitie

Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden. Die conclusie is al vaker getrokken in mijn podcast. Mensen willen regie hebben over de situatie, ze willen aangehaakt zijn. Dat heeft een economisch aspect, maar ook een breder gevoel van grip. ‘Als de klimaattransitie van bovenaf wordt opgelegd, haakt een grote groep mensen af. Het voelt dan als een grote verandering waar mensen zelf niks meer over te zeggen hebben. Zo’n sociale transitie vraagt om wat anders van Den Haag en van gemeenten.’

Gaat het om groen beleid, dan kijkt iedereen automatisch naar GroenLinks-PvdA. En de indruk dat er klimaatbeleid wordt doorgedramd, straalt ook op GroenLinks-PvdA af. ‘De naam is niet voor niks GroenLinks-PvdA. Het beleid moet goed voor de planeet zijn, maar ook sociaal, op een rechtvaardige manier. We komen in een nieuwe fase in het klimaatdebat, waarbij ook de VVD groen beleid voert. En zelfs de PVV praat mee, zij zeggen dat klimaatbeleid wat hen betreft niet zo nodig is. Volgens mij gaat het erover hoe je dat klimaatbeleid sociaal aanpakt, zowel mondiaal als binnen Nederland. Hoe gaan we grote vervuilers snel laten verduurzamen?’

Openbare voorzieningen moeten op orde zijn, dat speelt een voorname rol, ziet Suzanne. ‘Volkshuisvesting moet weer zorgen voor duurzame woningen, openbaar vervoer moet op orde zijn. Dat zou je een links verhaal kunnen noemen, maar dat hangt voor mij samen met een transitie van het energiesysteem. Niet klakkeloos gas- en kolencentrales vervangen voor kerncentrales, maar een systeem waarbij consumenten een lokaal energiesysteem opbouwen, een energiegemeenschap. Dat vraagt dus om een andere rol van de consument.’

Het rapport van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid over grip wordt in dit gesprek een paar keer aangehaald. Geen zin om dat rapport door te ploegen? Luister naar de podcast Maatschappelijk onbehagen vanuit de psychologie met Will Thiemeijer, een van de opstellers van dat rapport. Of lees het artikel Van Trump naar windmolenpark is een kwestie van persoonlijke grip.

Solution aversion

Veruit de meeste mensen staan positief tegenover klimaatbeleid. Maar als de gepresenteerde oplossingen niet stroken met de persoonlijke waarden van mensen, ontstaat solution aversion, dat iemand laatst ‘oplossingsjeuk’ noemde. De oplossing staat mensen niet aan, dus gaan ze het onderliggende probleem – in dit geval: klimaatverandering – ontkennen. ‘Herkenbaar, ook in de Tweede Kamer. Daarom is het zo belangrijk dat de oplossingen die we aandragen, sociale oplossingen zijn. Er is een grote groep mensen die willen dat de overheid optreedt tegen klimaatverandering, maar dat dat wel rechtvaardig moet zijn. We zien nu dat woningbouw niet op orde is, dat het openbaar vervoer te kort schiet. Als we dat verbeteren, zijn dat oplossingen die het leven fijner maken en ook goed zijn voor het klimaat.’

Industrie niet ‘wegpesten’

Hoe voorkom je dat vervuilende industrie naar het buitenland verdwijnt? Die kritiek hoor je vaker: als we in Nederland strenge milieu-eisen stellen aan de industrie, pakken ze hun spullen op en vertrekken over de grens. En dan schieten we, mondiaal gezien, nog niks op. Suzanne: ‘Niemand wil de industrie wegpesten. Maar op dit moment gebeurt er heel weinig. Fossiele subsidies blijven bestaan, de CO2-heffing wordt teruggeschroefd, dus er is geen prikkel voor bedrijven om te veranderen. Terwijl ik denk dat je, als je de Nederlandse economie serieus neemt, je moet gaan zorgen voor een toekomstbestendige industrie. Daar hoort een ambitieus, sociaal transitiepad bij. Nu staan we stil. En niks doen betekent achteruitgang. Nederland dreigt een achterloper te worden.’

Luister naar de podcast: Waarom klimaatoplossingen ook sociaal moeten zijn

Foto: Ryoji Iwata (Unsplash)