Marnix Kluiters
Welkom allemaal in een volle zaal bij Symbiotic Shift in de Tolhuistuin in Amsterdam.
Een live podcast samen met Eline Veninga. Eline, welkom bij EcoSofie.
Eline Veninga
Dankjewel.
Other speaker
Eerste podcast voor jou begreep ik en dan voor het publiek. Maar ontzettend mooi dat jij hier zit, want jij bent heel erg bezig met een duurzame ambitie. Ik vind dat ontzettend mooi.
Ooit een veilige carrière beaald, heb jij ingerold voor jouw werk bij Lenteland als chef de mission. Nee, dat moest ik anders zeggen, op z’n Frans.
Eline Veninga
Nou ja, maakt niet zoveel uit. Dat is niet zo heel erg goed.
Marnix Kluiters
Maar jij bent in ieder geval als een soort Olympische strijder de kar aan het trekken volgens mij. Om te kijken hoe we meer kunnen gaan doen met het ontwikkelen van regeneratief boeren. En ik verslik me er al bijna over. Ik vind het altijd een ontzettend lastige term.
Daar gaan we zo meteen ook over praten. Wat het precies is, hoe we dat kunnen verbeteren. Maar ik start altijd met een grote vraag. Wat zou jij doen als je het een jaar voor het zeg hebt in de wereld?
Eline Veninga
Ja, hele mooie vraag. Ik zou om te beginnen het onderwijssysteem aanpakken.
Ik denk dat, waar we eigenlijk nu met z’n allen hier in deze zaal over praten, is een shift die veel mensen pas later in hun leven maken. En ik denk dat eigenlijk heel zonde is.
En ik denk dat ons onderwijssysteem, het curriculum wat op scholen wordt gegeven, waarin eigenlijk vanuit toch nog een best wel kapitalistisch gerichte economie wordt onderwezen.
Wat heel erg gaat over een andere verhouding van de mens tot de wereld dan die eigenlijk zou moeten zijn. Als we de plameneet willen redden. Dat is een van de redenen denk ik dat heel veel mensen later,
of in ieder geval als ze hun carrière starten, dat vaak nog doen bij bedrijven die eigenlijk niet het juiste doen voor de gezondheid van de aarde en voor die van onszelf.
Dus ik zou heel erg graag de curricula willen inrichten op hoe kunnen we weer in verbinding komen met onszelf en met de natuur en met de wereld om ons heen.
En veel meer gaan onderwijzen vanuit samenredzaamheid, vanuit een betekenis economie, vanuit regeneratie.
Marnix Kluiters
Ja, want ik kan mezelf voorstellen, ik kom zelf ook vanuit een situatie dat ik eigenlijk wel dacht dat het gewenst was om ergens bij een grote corporate te gaan werken en daar succesvol te worden.
Had je dat zelf dan ook, dat je toch andere dingen bent gaan doen, omdat het ook een beetje het verwachtingspatroon was, ook dus wat vanuit het onderwijs komt?
Eline Veninga
Ja, ik denk het stiekem wel. Hoewel ik ook moet zeggen dat ik eigenlijk weer terug ben waar ik begonnen ben. Ik ben namelijk ooit na mijn studie begonnen
bij een vredesorganisatie, dus dan kan je je überhaupt afvragen hoe ben je dan bij Albert Heijn terechtgekomen. Een vrij wonderlijke reis is dat geweest.
Maar het is wel zo dat ik, ik ben na die vredesorganisatie bij Mark met een Q gaan werken. Dus dat was voor eerlijk en echt eten. En werkte ik met heel veel kleine boeren en producenten samen.
Maar ergens bleef altijd dat gevoel van nieuwsgierigheid, maar denk ik ook wel het gevoel, ik moet bewijzen dat ik ook bij de grote jongens aan de slag kan en het daar tot een succes kan maken.
En ik denk dat dat wel iets heel erg is van buitenaf. Valt de maatschappij toch een beetje de cultuur die we met z’n allen gecreëerd hebben.
En uiteindelijk heeft dat wel zo mij gebracht om daar ook bij die organisaties te gaan werken zoals Jumbo en Albert Heijn. Omdat ik dacht dat ik iets te bewijzen had.
En daarin ben ik mezelf wel heel erg ook tegengekomen omdat ik heel erg ver van mezelf verwijderd raakte eigenlijk.
Marnix Kluiters
Ja, en ik moet daarbij ook vaak denken aan, je had vroeger als kind, of in ieder geval dat heb je ook vast wel plaatjes gezien, dat je zo zo’n box hebt waarvan je icoontjes door een bepaald hokje moet duwen.
En een rondje door een vierkantje of een driehoekje door een rondje of een kruisje door een van die anderen, het past niet. Is dat ook wat je wel eens gevoeld hebt dan? Dat jij het rondje was, maar dat je jezelf door zo’n vierkantje heen aan het persen was?
Eline Veninga
Ja, dat is wel een mooie symboliek. Nou, in ieder geval had ik het idee dat ik de helft van mezelf thuis moest laten als ik naar werk toe ging. En dat voelde eigenlijk steeds ongemakkelijker.
En ik voelde me gewoon in een soort keurslijf geduwd waar ik best wel ongelukkig van werd. Maar dan toch de hele tijd dat ongeluk maar een beetje negeren.
En op een gegeven moment, als je dan toch in de spiegel kijkt, en vooral toen ik op een gegeven moment me aansloot bij allerlei projecten,
en vrijwilligerswerk ging doen op een boerderij, toen ontdekte ik, toen kwam ik eigenlijk veel meer in contact met mezelf. En toen probeerde ik dat stuk ook mee naar werk te krijgen.
Maar op de momenten dat ik dat stuk mee naar werk nam, dan werd dat eigenlijk toch best ingewikkeld gevonden.
En merkte ik dat ik eigenlijk niet kon bereiken waar ik naartoe wilde. En dat is namelijk betekenisvol werk doen.
Wat niet meer draaide om winst maken voor aandeelhouders, maar andersoortige waarden creëren.
Marnix Kluiters
Ik vind het bijzonder pijnlijk om te horen dat je eerst een heel deel van jezelf thuis moet laten, en dan vervolgens dat deel wel mee wil nemen en dan eigenlijk geacht wordt dat thuis te laten. Dat laat wel zien dat er nog veel stappen te zetten zijn.
Maar misschien ook wel dat er heel veel slagkracht is. Want als heel veel mensen dit gevoel hebben, dat er ook nog heel veel kan veranderen. Jij zet uiteindelijk wel die stap. Is dat dan gewoon eigenlijk te zien als je zat daar en je ging daarheen en daarmee vingerklik basta geregeld?
Of is dat ook een proces van jaren geweest?
Eline Veninga
Nee, dat is een heel proces. En soms denk ik wel eens, dit is precies het proces. Waar de boeren waar wij mee werken ook zelf doorheen zijn gegaan. Het is bij mij heel erg een proces.
Kijk, als je in die red race zit en je gaat elke dag naar werk en je hebt nog allemaal je andere activiteiten, dan nam ik eigenlijk ook veel te weinig tijd om stil te staan bij mezelf.
En daar, mijn vader zit achter in de zaal, die zegt altijd, jij moet veel meer rust nemen in je leven. En daar heeft hij ook eigenlijk uiteindelijk hartstikke gelijk in gehad. Ik wilde hem natuurlijk niet altijd meteen gelijk aan geven.
Maar door rust te nemen. Kom je veel meer in contact met je binnenste. En het is wel echt zo dat daar de, eigenlijk zit die wijsheid allemaal al in jezelf. En bij mij is het ook een heel proces geweest.
Wat ik vertelde, ik ging allerlei met mensen in gesprek. En ik ging me aansluiten bij burgerinitiatieven die mensen weer in contact met hun landschap wilden krijgen en zo.
En eigenlijk merkte ik dat ik daar iemand anders was op die momenten. En dat ik ook andere gesprekken voerde. Alleen het, er is nog wel op een gegeven moment een stap te zetten natuurlijk.
Het is niet dat het van de een of andere dag dan dat je in die nieuwe baan zit.
En ik moest ook wel natuurlijk bepaalde veiligheden en bepaald ook wel een bepaald idee over wat is status nou eigenlijk, moest ik wel loslaten.
Maar er kwam een moment op een gegeven moment op bodemzicht. En toen was ik al wel in het sollicitatieproces voor Lenteland. En toen raakte ik gewoon helemaal in ontroering.
En toen wist ik dat dat het moment was dat ik ook niet meer terug kon. En ik ben dus eigenlijk ook nooit bang geweest omdat ik mezelf het proces heb gegund om over te stappen.
Marnix Kluiters
Ja, en je zegt dan kon ik niet meer terug. Dan was het kantelpunt dus eigenlijk op dat moment voorbij. Ja. Ik vind het wel grappig dat jouw vader hier achter zit en denkt van ja, je moet steeds meer rusten. Ik herken dat namelijk ook heel erg dat dat natuurlijk ook regelmatig verteld wordt.
En dat je toch vaak iemand anders nodig hebt die dat dan moet zeggen. Dus dat is misschien ook wel een goede om voor heel veel mensen om dat ook te organiseren. Voor jezelf, want af en toe heb je die feedback ook nodig. Zeker als je dit soort besluiten neemt. En je zet uiteindelijk wel die stap.
En dan kom je uit bij het regeneratief boeren waarvan ik altijd denk als ik dit uitspreek. En ik heb er steeds vaker op podcast over dus dat moet ik dan ook steeds vaker uitspreken. Kunnen we hier alsjeblieft mee stoppen? Wat vind je?
Eline Veninga
Ja, ik vind het wel interessant wat je zegt want daar worstel ik eigenlijk zelf best wel een beetje mee. Want ik ben dol op taal. Ik hou van spelen met taal. Maar taal kan ook een enorme kloof creëren tussen mensen denk ik.
En ik denk dat we onszelf daar bewust van moeten zijn. En ook moeten proberen om het ergens een beetje toegankelijk en inclusief te houden. Nou ja, regeneratie is een prachtig woord.
Dat betekent namelijk, we hadden het er al over, wedergeboorte. Wat is er mooier dan dat? En ik denk dat ieder van ons die deze overstap maakt naar ander soort werk of betekenisvol werk.
Die wedergeboorte ervaren heeft of nog gaat ervaren. Maar ja, het is ook een term waarbij als ik daarmee aankom. In allerlei, op het platteland zeg maar.
Met allerlei andere soortige boeren. Ja, dan kijken ze me natuurlijk warrig aan. En denken ze ook wel, wat is dat voor meisje uit de stad.
En ik moet ook wel zeggen dat regeneratief boeren is eigenlijk een antwoord op de tijd waarin we leven. Maar het is niet iets nieuws. Het is eigenlijk agro-ecologie.
De biologische beweging, biologisch dynamische boeren zijn er al heel erg lang mee bezig. En ik denk… Dat het ook misschien niet zo heel veel uitmaakt hoe je het eigenlijk noemt.
Maar dat het erom gaat dat je zoveel mogelijk positief wil bijdragen aan de wereld om je heen.
Marnix Kluiters
Ja, en wedergeboorte, ik vind het een hele mooie term. Want volgens mij heb je ook een soort wedergeboorte dan in jouw carrièreleven een beetje meegemaakt. Met hoe je jezelf ook weer opnieuw hebt uitgevonden. Maar wat betekent dat in de praktijk? Wat gaat er gebeuren als je op die manier gaat boeren?
Eline Veninga
Als je op die manier gaat boeren. Dan kijk je met een andere blik. Naar je omgeving. Dan verbind je je heel actief met je omgeving.
Dan kijk je naar de lokale context. En dan zie je wat dat eigenlijk nodig heeft. En dan doe je vooral niet dingen die schade kunnen brokkelen. Die uit kunnen putten. Die iets kapot kunnen maken.
Dus regeneratief boeren in de praktijk is geen kunstmest. Geen gif gebruiken. En zo min mogelijk zware machines. En zoveel mogelijk praktijken. Dus zowel met de gemeenschap.
Als gewoon op het land. Zoveel mogelijk bodemleven creëren. Waardoor uiteindelijk natuur. Je faciliteert eigenlijk wat de natuur al zelf in huis heeft.
Marnix Kluiters
Ja. Want wij kennen natuurlijk allemaal de bij. Het gaat er niet heel goed mee heb ik wel eens begrepen. De bij doet natuurlijk ontzettend veel werk voor ons. Ik heb wel eens begrepen dat ze in China zelf op een gegeven moment.
Met kwastjes het stijfmeel uit de bloemen moesten halen. Om het weer goed in te planten. Want ja het lijkt me niet dat het als mensheid. Als je nou puur over economie hebt. Dat dat nou zo wenselijk is.
Eline Veninga
Het werkt kunstmatig.
Marnix Kluiters
Ja en omdat we te laat zijn. Maar ik denk dat je juist heel erg uitgaat van die kracht van de natuur ook. En het daarmee versterkt. Dus je bent eigenlijk uiteindelijk als je er terug bent. Tot waar voordoen we landbouw. Dat is om te eten. Met eten de natuur aan het verrijken. Of ga ik dan te kort door de bocht.
Eline Veninga
Nee ik denk dat dat eigenlijk de essentie is. Dus ik zeg ook wel eens. Eigenlijk op deze manier te boeren. En ook op deze manier te eten. Eet je eigenlijk je eigen landschap mooi. En ik denk dat mensen. Dat het voedselsysteem wat we gecreëerd hebben.
Wat heel erg ontmenselijkt is. En ook ontaard en heel anoniem. Dat mensen totaal niet meer beseffen. Hoe direct zij van invloed kunnen zijn. Op het landschap waarin ze wonen. En ook de gezondheid van dat landschap.
En daar ligt wel een enorme opgave. Want we zijn in Europa. Of in Nederland moet ik zeggen. Zelfs wel een van de echt slechtste jongetjes van de klas. En dat is gewoon eigenlijk. Ik wil niet.
Ik wil heel graag een positief verhaal houden. Maar ik denk dat we ook ons goed moeten bestrijden. En dat we laten de natuur zich verkeert. We hebben de slechtste waterkwaliteit. 85% van onze biodiversiteit is verloren.
Als ik het zeg raak ik ontroerd. Dat komt ook door dat ademhalen van daarstraks. Maar ik denk. Je moet dat wel even goed tot je door laten dringen. En daarna moet je gewoon aan de slag. Mouwen opstoven. En ik denk.
Het prachtige waar we met Lentenland mee bezig zijn. Is dat wij plekken creëren. Waar dus voedsel wordt geteeld. En ook natuur wordt gecreëerd. Maar ook gemeenschap. En dat stuk hebben we zo hard nodig.
In de maatschappij waarin we leven. Die gemeenschap is op zo’n tal van dingen verloren gegaan. Heel veel dingen waar wij vroeger. Die we gratis voor elkaar deden. Daar hebben we nu apps voor. En diensten.
En allemaal economische handelingen. En die gemeenschap is zo’n kracht. Zeg maar. Wat weer samenredzaamheid kan creëren.
Kees Klomp had het erover in zijn LinkedIn post. Die samenredzaamheid. Kan ons ook onafhankelijk maken. Van het systeem. Wat er uiteindelijk gekomen is.
Wat dus zo veel schade berokkent.
Marnix Kluiters
Ja en dat gaat ook over langkeet. Waar ik nog wel even benieuwd naar ben. Want je zei net. Hoe direct wij van invloed zijn. Als mens op de omgeving. Maar uiteindelijk is het volgens mij ook zo. En dat heeft ook heel erg met de manier van omgaan. Met de bodem en het voedsel wat er vandaan komt.
Hoe direct dat van invloed is op ons. Want het eten wat wij hebben. Dat gaat natuurlijk ook heel erg over gezonde voeding. En echt rijk is het inmiddels niet meer. Want het is heel erg. Monocultureel heet dat geloof ik.
Eline Veninga
Hoe is dat?
Marnix Kluiters
Want dat is ook een soort wederkerige relatie. Eigenlijk een soort symbiose.
Eline Veninga
Ja dat is echt een razend interessant thema. Vind ik zelf. Ik ben nu het boek aan het lezen. Eating to Extinction van Dan Saladino. En daarin legt hij ook.
De relatie tussen onze gezondheid. De gezondheid van het microboom. Dus hetgeen wat gaat. Wat vandaan is onze darmen. Toevallig is er ook een Netflix serie daar nu over. Er wordt steeds meer onderzoek naar gedaan.
Hoe gezond dat microboom is. Hoe dat ook jouw gezondheid bepaalt. Fysiek en mentaal. En wat voor ziekte daar dan uit voort komen. En hoe je dat dus kan voorkomen. Met een gezond microboom.
Dat je uiteindelijk. Medicijn of wat dan ook nodig hebt. Maar dat microboom. Dat wordt bepaald door wat je eet. Door de diversiteit van wat je binnen krijgt. En nou is dat makkelijker gedaan.
Omdat Dan Saladino ook het beeld schetst. Dat we eigenlijk een heel verarmde voedselcultuur hebben. En dat komt omdat we uiteindelijk. Door die hele industrialisatie.
Van de voedselketen. Zijn er uiteindelijk. Bijvoorbeeld nog maar een paar granen. In de wereld overgebleven. Die we met zijn allen consumeren. En dat is slecht voor ons.
Maar het is ook heel slecht voor de natuur. Omdat diversiteit ook heel veel veerkracht geeft. Dus we hebben eigenlijk. We hebben een hele grote groep. Zouden we weer terug moeten. Naar allerlei gewassen. Die in hun lokale context. Perfect kunnen groeien.
En daarmee ook de natuur weer versterken. En dat zijn gewassen. Die niet altijd. De meeste productie opleveren. Maar ze hebben zoveel andere. Rijkdom en functies in zich.
En ik denk als je ontdekt. Hoe dat dus allemaal met elkaar samenhangt. De diversiteit in de natuur. Met uiteindelijk ook de diversiteit van wat we eten. En een gezond microboom. Dan heb je volgens mij.
Een fantastische sleutel. Voor de toekomst. Voeding is gewoon. Er zit zoveel potentie in. Als we daar op een andere manier mee omgaan.
Marnix Kluiters
Dat is wel leuk. Want jij zegt. Dan zouden we eigenlijk. Terwijl als je het nou hebt over industrialisatie. Je zat eerst bij de eerdere partijen. Die genoemd zijn. En nu bij Lenteland. Wat heel erg uitgaat. Dan ben jij er volgens mij al best wel mee bezig.
Wat doe je precies? Chef de mission?
Eline Veninga
Nee dat maakt helemaal niet uit. Maar in ieder geval.
Marnix Kluiters
Je bent enorm bezig om dit ook in de praktijk te gaan brengen. Vertel eens wat meer.
Eline Veninga
Ik help de operatie mee runnen. Dus ik ben bezig. Om nieuwe boerderijen te zoeken. We zoeken er nog een hoop. Dus als jullie mee willen zoeken. Dan is dat heel fijn. Dat zijn boeren die wel.
Voor boerderijen die niet hier in de Randstad liggen. Want wij willen uiteindelijk niet. Dat mensen met hun bootje naar de boerderij toe moeten. Dus ruim boven zeeniveau. Op fijne plekken. Op afstand van.
Een woonkern. Dus een dorp of een stad. Waar mensen met de fiets dan naar toe kunnen. En uiteindelijk. Hebben we daar natuurlijk ook boeren voor nodig. En er zijn er wel steeds meer mensen. Die interesse hebben.
Ik kreeg toevallig grappig genoeg vanochtend nog. Van een oud collega van Aberdeen. Die heeft bij de boerderij in De Hijn. Een appje dat zij nu een half jaar vrij heeft genomen. Op allerlei boerderijen te gaan werken. En zij heeft dus nu ingezien.
Dat dit haar zoveel gelukkiger maakt. En wil dus misschien Lenteland boer worden. Dus je ziet ook al werelden samenkomen. Maar goed. Wij werven uiteindelijk boeren. En dat is een heel aandachtig proces.
Omdat het niet een baan is. Maar echt levenswerk. En dan gaan we met de boeren uiteindelijk hun bedrijfsplan. Nou ze meehelpen. Dat te ontwikkelen. En uiteindelijk helpen ze de boerderij opstarten.
En ook de crowdfunding. Omdat we willen dat elke boerderij. Uiteindelijk weer in handen van de gemeenschap komt. Dus wij geven certificaten. Of de boerderijen geven certificaten uit. Waarmee mensen uit de omgeving.
Mede eigenaar kunnen worden. Maar het mooie denk ik van het Lenteland model. Is dat je kan klant worden. Of vrijwilliger. En je kan mede eigenaar worden. Maar het maakt eigenlijk niet zoveel uit.
Hoe je bijdraagt.
Marnix Kluiters
Ja. En zoals je zegt. Je wilt kiezen voor boven zeeniveau. Want we willen zorgen dat het ook op de langere termijn. Ik las op jullie website. Of er in ieder geval een filmpje of zo kwam daar uit. En dat vind ik ook wel interessant. Dat je komt uit toch een beursgenoteerde context.
Waar het onverdraait om iedere seconde meer rendement te regelen. Dat jullie kijken naar zeven generaties vooruit. Ofwel ongeveer 200 jaar.
Eline Veninga
Ja.
Marnix Kluiters
Dat vind ik wel een mooie tijdspanne.
Eline Veninga
Is een mooie tijdspanne.
Marnix Kluiters
Geeft dat ook wat rust?
Eline Veninga
Nou dat we. Je bedoelt dat we dan in een rustiger tempo. Een beetje vooruit kunnen boeren.
Marnix Kluiters
Nou dat je misschien ook structureel kan nadenken. Over wat echt belangrijk is.
Eline Veninga
Ja nee absoluut. Want ik denk dat het me dat ook best wel frustreerde. Dat juist binnen die grote corpus. Ja eigenlijk heel korte termijn. Vaak gedacht en gehandeld wordt.
En vaak maak je heel andere keuzes. Als je de lange termijn in beschouwing neemt. En ook als je vaak meer tijd en aandacht hebt. Voor dingen neemt.
Marnix Kluiters
Maar hoe zit dat met dat keuze maken? Want ik denk veel mensen die wel nog in dat soort context. Zou je ook wat meer door op die echt. Je hebt allemaal dat boek van die man. Met ook hele moeilijke namen. Die praat over het verre voorouderschap.
Of in ieder geval kijken ook echt generaties vooruit. Kun je die mindset ook meenemen in andere contexten? Want ik kan me voorstellen dat wel een veel fijnere manier is. Om ook keuzes te maken. In die 80.000 uur die je carrière telt.
Eline Veninga
Ja ik denk dat je dan. Ik denk dat je dat. Als je dan. Zodra je dat doet. En je dus ook tijd neemt. Om meer even.
Bij jezelf te raden te gaan. Van wat levert dit nou eigenlijk op. Dat je zeker weten. Andere keuzes maakt. En ik denk ook. Dat bijvoorbeeld de mensen. Die bij ons komen werken.
En de boeren die aan de slag gaan. Dat die ook dus de tijd en aandacht hebben genomen. En ook zich hebben afgevraagd van. Hé de bijdrage die ik op korte termijn kan leveren. Versus de lange termijn. Dat die dan oplevert. Maar ook de wereld.
Uiteindelijk valt dan alles veel meer op zijn plek.
Marnix Kluiters
Ja. Het klinkt alsof het bij jou ook wel redelijk op zijn plek gevallen is. Toch kan ik me ook voorstellen. Dat het niet echt heel makkelijk is geweest. Dat het een proces is geweest. Wat misschien hele mooie kanten kan hebben.
Maar misschien ook wel hobbelig is. Waarvan je misschien ook wel gedacht hebt. Moet ik dit wel doen? Hoe is dat gegaan? Is het heel lastig geweest? Of ging het eigenlijk ook wel van een leidzakje?
Eline Veninga
Nou ik vond het niet lastig. Maar er is wel allerlei weerstand in jezelf. Dus waar we het er straks over hadden. Is toch allerlei denkbeelden. Waarvan je denkt. Je bent toch ook ergens een beetje gevoelig.
Voor wat de buitenwereld ervan vindt. En daar heb ik wel eerst een beetje afstand van moeten nemen. Om uiteindelijk ook denk ik de moed te hebben om over te stappen.
Er is ook wel een weerstand geweest moet ik zeggen. Ik was al helemaal pro regeneratief boeren. Ook omdat ik zag van. Hé daar kunnen we eigenlijk heel veel maatschappelijke problemen mee oplossen. Maar Lenteland staat ook voor een andere visie op eigendom.
Dus staat heel erg voor collectief eigendom. En daar had ik eigenlijk nog nooit zo erg in verdiept. En ik was eigenlijk nog. Nou ik zat eigenlijk meer nog een beetje op het oude idee van eigendom.
Dat het heel logisch is dat je zelf een stuk land hebt. En een hek er omheen zet. En daar heb ik mezelf wel onwijs op moeten challengen. En daar heb ik ook wel een beetje moedig gezegd. Maar ik vond dat ook wel een interessant spel.
En ik heb me ook heel bewust heb ik gekozen om dan voor Lenteland te kiezen. Omdat ik dat ook wel ergens een beetje radicaal vond.
En ik het heel gezond vond om mezelf daar denk ik ook in mijn denkwereld in uit te dagen. En ik werd daar niet bang van.
Ik denk ook dat ik nooit eigenlijk bang ben geweest voor confrontatie met mezelf of met anderen. Maar ik voelde bij, ik voelde ook denk ik en denk dat dat het verschil maakt.
Ook om die overstap te kunnen maken als je ruimte voelt voor gesprek. En ook ruimte voelt om nou verschillende inzichten te hebben. En ook de ruimte voelt om de tijd te krijgen om daar zelf dan in mee te groeien.
Dan voel je dat je op een gegeven moment op de juiste plek bent aangekomen. Om nou ja, nou ja ook die overstap te maken.
Marnix Kluiters
Ja want ik kan me ook voorstellen dat heel veel mensen het ook spannend vinden. Tenminste dat vond ik zelf ook. Om dingen anders te doen. Omdat fouten ook fataal kunnen zijn. Maar het klinkt ook wel alsof je de ruimte hebt gekregen om hier en daar ook wel eens wat mis te laten gaan.
Eline Veninga
Ja, nou ja er waren natuurlijk wel mensen dat toen ik overstapte die me ja wel gek aankeken. Of dachten wat gaat die nou weer doen. Oh dit ja, nou ja die begrepen er gewoon eigenlijk helemaal niks van.
Want ja je geeft natuurlijk ook wel een dik salaris op. En bonus en status. En ook wel een verhaal wat iedereen altijd begrijpt. Als je bij Albert Heijn werkt.
Nou ja dan heb je meteen een gesprek zeg maar. En mensen kunnen zich daaraan een soort spiegelen. En ineens kom je met een heel ander verhaal.
En je moet dan eigenlijk ook wel een beetje de moed hebben om alleen te staan. Om zo te geloven in dat verhaal dat je het niet nodig hebt.
Dat je het eigenlijk op een gegeven moment niet meer uitmaakt wat de anderen ervan vinden.
Marnix Kluiters
Ja en je hebt niet een beetje anders gedaan. Want wat je net vertelde over eigendom dat is echt wel radicaal anders ook. Hoe zit dat precies? Want dat zorgt er eigenlijk ook voor dat het hele rendementsdenken toch wel een stuk meer wegvalt. Hoe werkt dat precies?
Eline Veninga
Ja, nou het is behoorlijk idealistisch. Maar het koppelt dat idealisme aan een ondernemersmodel. En dat vind ik het mooie.
Want daardoor kunnen we de idealen die we hebben op de ecologie en op het sociale stuk. Kunnen we ook, is volhoudbaar. Kunnen we ook waarmaken.
Wat je ziet is dat Nederland is een heel groot land. En dat is de landbouwgrond het duurste van Europa. En daardoor kunnen heel veel boeren die het op een andere manier willen doen. Die hebben geen toegang tot grond.
En als ze al wel toegang tot grond hebben. Dan zijn die leningen meestal zo hoog. Dat ze eigenlijk gedwongen worden om het slechte te doen. Om zo intensief mogelijk voedsel te telen. Dus wij hebben op een gegeven moment gezegd.
Die toegang tot grond die moeten we echt veel makkelijker gaan maken voor boeren. Die toegang tot grond of in ieder geval die grondprijs. Wordt bepaald doordat het zo interessant is om landbouwgrond te kopen.
Omdat er heel veel mee gespeculeerd wordt. Dat die prijs ook behoorlijk gaat stijgen. En wij wilden die speculatie eruit halen. En dat betekent dat we uiteindelijk dus.
Met het kapitaal wat Stichting Lenteland heeft grond kopen. Of eigenlijk de voorfinanciering doen voor de boerderij. Zo moet ik het zeggen. En uiteindelijk hem onderbrengen.
Die grond en die gebouwen in de coöperatie. Elke boerderij is een coöperatie. En op een gegeven moment gezegd hebben. Oké, dan kunnen mensen wel certificaten kopen.
Maar op het 80% van het aankoopbedrag. Kunnen mensen geen winst meer maken. Omdat dat ook niet zou kloppen met. Dan zou je uiteindelijk weer gaan speculeren met grond.
En op de 20% die in de boerderij moet om de boel op te starten. Daar kunnen mensen uiteindelijk wel rendement op maken.
Marnix Kluiters
Ja, je zorgt eigenlijk gewoon dat er echt heel goed vast ligt. Dat de doelstellingen gewaarborgd blijven. En dat er niet op een gegeven moment. Iemand komt die toch voor het rendement wil gaan. En er op die manier van doorgaat.
Eline Veninga
Nee, precies. Dus mensen stappen echt om een andere reden in. Omdat ze dit gewoon een super goed initiatief vinden. En ook graag dit soort voedselgemeenschappen. Ja, bij hun in de buurt willen hebben. Ja, je vertelde net al.
Marnix Kluiters
Die gemeenschap in de buurt. Dat is wel heel bewezenlijk onderdeel. Als je nou ook hebt over voeding. Over ecologische grenzen. In hoeverre is dat ook een belangrijke pijler. Om daar echt naar te gaan kijken. Dat we weer snappen ook wat voedsel is.
Want we gaan vaak naar de Albert Heijn dan misschien toch. Om daar te kijken. En dan sta je voor een schap. En dan ligt het allemaal in plastic bakjes. Wat ongeveer allemaal dezelfde normatieve waarde denk ik voor mensen heeft. Is dat ook iets wat echt belangrijk is.
Om dat weer terug te brengen naar de gemeenschap zelf?
Eline Veninga
Ja, ik denk dat dat essentieel is. En ik denk dat het ook heel mooi is wat we terug krijgen. Van mensen die een groente abonnement hebben. Bij de boerderijen van Lenteland. Is dat ze echt zich verwonderen over de smaak.
Allerlei dingen eten. Die ze eigenlijk vaak niet meer in de supermarkt terug zien. Gewoon ineens weer een hele andere beleving hebben. Bij wat ze dus ook kunnen gaan bereiden daarvan.
Maar vooral ook het contact met de boeren. En ze zien met wat voor ziel en zaligheid. Zij dat voedsel telen. Geeft denk ik ook al een veel grotere dankbaarheid. Met wat op je bordje ligt. En een andere manier van omgang ermee.
Ik had dat zelf ook. Toen ik deel was van Vers aan de Vecht. Een groentetuin in Weesp. Is dat ik me uiteindelijk ook echt heel slecht voelde. Als ik dan bijvoorbeeld een bietje over had. Die zag er dan niet meer zo goed uit. En ik had eigenlijk teveel.
En ja, dat kon ik niet over mijn hart krijgen. Om dat ding dan in de prullenbak te gooien. En dat zijn best wel even van die momenten. Dat je denkt, ja wacht eens even. Als dat bietje uit de supermarkt was gekomen.
En ik wist niet wie het getild had. En wat voor bloed, zweet en tranen daarin gegaan waren. Ja, dan had ik dat met groter gemak. Misschien toch wel een keer gedaan. En dat is toch die verbinding die je aangaat.
Met de mensen die je voedsel maken. En waar het vandaan komt. Dat super belangrijk is. En ik denk ook. Daar heb ik ook best wel over zitten denken. De laatste tijd. Zeker ook met nu weer de Europese verkiezingen.
En het politieke klimaat waarin we zitten. Het zijn plekken waar mensen niet alleen verbinding met hun voedsel krijgen. Maar ook met ander type mensen uit hun buurt. Dus de progressieve en de wat meer conservatieve.
Komen allemaal samen op de boerderij. En ik denk dat dat ook hele interessante ontmoetingen zijn. Voor de toekomst van ons land.
Marnix Kluiters
Dan ben ik nog even benieuwd naar twee dingen. Daarna wil ik ook het woord nog even aan de zaal geven. Of als er vragen zijn. Maar jij hebt natuurlijk best wel een radicale stap gezet uiteindelijk. En ook best wel van de ene wereld denk naar de andere wereld. Ik denk dat er wel veel mensen ook worstelen met het thema.
En je begon natuurlijk ook heel mooi van. We moeten misschien ook mensen wat meer vertellen vanuit de opleiding. Al dat ook een ander leven wel heel erg mogelijk is. Maar denk je. Want er is natuurlijk ook een heel hoog arbeidspotentieel van mensen.
Die toch meer willen doen om de duurzame transities aan te jagen. Denk je dat iedereen zo radicaal moet gaan. Of mag het ook iedereen op zijn eigen weg. En dat natuurlijk. Maar mag het ook binnen bepaalde corporate context. Of hoe zie je dat?
Eline Veninga
Ja daar ben ik. Ik hou helemaal niet van dat hele dogmatische. En ik vind vooral. Daar had ik het net al over. Echt iedereen zijn eigen proces. En gun jezelf ook alsjeblieft dat proces.
Forceer jezelf niet in iets. Ik denk. Ik moet wel zeggen dat ik. Kijk verandering van binnenuit kan. Binnen de grote corporaties.
Maar het zal altijd gaan om het reduceren van negatieve impact. En het gaat bij de grote corporaties niet over zoveel mogelijk positieve impact maken. En ik denk dat je daar wel echt heel bewust van moet zijn. Weet je.
Daar kunnen we lang en breed over praten. Maar het systeem waar de corporaties in functioneren. Is een systeem wat winst maakt voor aandeelhouders. En dit is niet een systeem wat zich ten doel stelt.
Om zoveel mogelijk waarde te creëren voor de natuur. En voor gewoon met elkaar samenleven. Dus er zitten grenzen aan. Wat je denk ik voor verandering van binnenuit kan brengen.
Maar ik denk wel dat het heel oké is. Natuurlijk als je dat eerst wil proberen. En ook heel prima als je een tijdje denkt van. Ik ga gewoon daar verandering brengen. Want alles wat je daarin doet.
Maakt ook wel een verschil. Maar ik zou mensen gewoon vooral aanraden. Zichzelf een aantal vragen te stellen. Dat zijn ook de vragen die wij de boeren stellen. Die uiteindelijk op de Lenteland boerderijen.
Als ondernemers aan de slag gaan. En dat is de vraag. In wat voor wereld wil ik leven? Wat voor leven wil ik zelf leiden? En wat is daarvoor nodig? Wat kan ik daarvoor inzetten?
We noemen dat toch. Dat is een holistische context. En ik denk dat dat een heel mooi startpunt is. Van je eigen symbiotische shift.
Marnix Kluiters
Ik zou iedereen aanraden. Die dit vanuit zijn podcast player luistert. Om nog even een paar keer terug te spoelen. Om dit opnieuw te luisteren. Dat zijn volgens mij hele mooie tips. Om ook gewoon even stil te staan. En niet altijd maar weer door te rennen in die red race.
Ik ben altijd nog wel benieuwd naar een laatste vraag. En die is in dit wel bijzonder denk ik. Want dat sluit denk ik ook al wel aan op de vorige vraag. Maar wat zou je mee willen geven aan de mensen die nu starten aan hun carrière? Want het gaat hier natuurlijk ook over een shift maken. Misschien is dat wel helemaal niet nodig.
Hoe kijk je daar naar?
Eline Veninga
Nou, naast wat ik net zei. Is blijf nieuwsgierig. En ga vooral de wereld in. Wat mij ontzettend geholpen heeft. Is gewoon heel veel artikelen lezen. Podcast luisteren.
Maar eigenlijk nog veel meer. Is gewoon deelnemen aan projecten. Er zijn zoveel burgerinitiatieven in dit land. Ga gewoon ervaring opdoen.
Want die ervaring gaat je uiteindelijk helpen om heel dicht tot jezelf te komen. Je gaat voelen waar je heel gelukkig van wordt. En volg dan gewoon je hart.
Want er is niets wijzer dan je hart.
Marnix Kluiters
Ja, en ik vind het wel interessant. Dan nog een kleine vervolgvraag erop. Want het klinkt alsof je een hele grote stap hebt genomen. Maar het klinkt ook eigenlijk alsof je gewoon heel klein begonnen bent. Klopt dat?
Other speaker
Ja, misschien wel.
Marnix Kluiters
Gewoon, met een beetje experimenteren.
Eline Veninga
Ja, en ik moet ook zeggen. Dat vind ik altijd toch heel fijn om te vertellen. Omdat het daar wel echt begonnen is. Er zijn nog heel vaak momenten dat ik terugdenk aan mijn opa Piet. Die was slager in Schildwolde.
Een heel klein dorpje in Oost-Groningen. En als ik terugdenk daaraan. Dan word ik gewoon al zo gelukkig van binnen. Omdat hij was een ambachtelijk slager.
Werkte nog in de korte keten met boeren. De handje klap over het vee. En je kan alles zeggen over vlees eten natuurlijk. Maar waar het om gaat is dat hij zijn eigen voedselgemeenschap creëert in het dorp.
En mensen in dat dorp ook heel solidair waren aan hem. En dat zie ik ook op de boerderij. Dat we samen de lust en de lasten dragen van zo’n voedselsysteem.
En als ik dus terugdenk aan de tijd dat ik bij hem daar in de winkel. Of achter in de werkruimte aan de slag was. Dan is dat eigenlijk weer hetgeen. Wat me ook met mezelf in contact brengt.
En ik denk dat iedereen dat soort momenten wel heeft uit zijn jeugd. Dus vertelde Marijke ook al. Bijvoorbeeld in de natuur met de bloemetjes in de weer.
Ik denk dat je nooit eigenlijk de wijsheid. Ook die je al op hebt gedaan als kind. Over wat jou heel gelukkig maakt. Dat je dat eigenlijk moet proberen om daar weer een beetje naar terug te gaan.
Marnix Kluiters
Ja, dat doet me heel erg denken aan wat Joop Rotmans altijd zegt. Niet terug naar vroeger maar vooruit naar vroeger. Want dat is best wel wat. Zit al heel veel in. Mooi is in. Dan hoeft het ook allemaal niet zo moeilijk te zijn. Heel veel dank voor jouw prachtige verhaal Eileen.
Other speaker
Graag gedaan, dankjewel. Als het goed is zijn ze nog niet klaar met jou.
Speaker D
Jullie moeten nog even blijven zitten. We hebben niet heel veel tijd voor vragen. Een minuutje of twee denk ik.
Marnix Kluiters
Dan één knaller van een vraag denk ik wel.
Speaker D
We laten er twee doen. En ik zie hier al een heel gretige hand omhoog.
Eline Veninga
Dankjewel voor je mooie verhaal. Ik heb geen vragen. Ik heb een tip. Je noemde bodemzicht. Jongens, ga allemaal deze zomer, als je het nog niet hebt gedaan, maak een rondleiding bij bodemzicht.
Het verhaal van Anne van Leeuwen over regeneratief leven toevoegen. Gaat je leven veranderen? Hetzelfde als bodemzicht is ook in Amsterdam mogelijk. De laatste vruchtbare grond van Amsterdam, 60 hectare.
Hier kunnen we ook, het is nog mogelijk om een regeneratieve landbouw in plaats van distributiehals hier te creëren. Maar ga eerst deze zomer. Stap niet in het vliegtuig. Stap op de fiets naar bodemzicht.
Other speaker
Nou, dat is wel…
Speaker D
Ook handig qua tijd, want jullie hoeven helemaal niet antwoord te geven. Nou, maar ik wil heel graag… Het mooie is dat alles komt in het leven altijd weer samen.
Eline Veninga
Voordat ik mij overstap maakte naar Lenteland, ben ik crowdfund geweest van bodemzicht in Malden. Ben ik daar mee gaan helpen op het land. En de grap is dat Anne van Leeuwen uiteindelijk mijn collega bij Lenteland werd.
En het nog mooiere is dat bodemzicht inmiddels naar Lochem is verhuisd, naar het Gagel. En daar een Lenteland boerderij is geworden. Dus de cirkel is weer rond.
Marnix Kluiters
Heel mooi. Dit hadden jullie niet van tevoren met elkaar afgesproken.
Speaker D
Ja, nog één laatste vraag.
Eline Veninga
Dankjewel. Ja, dankjewel voor jouw mooie inspirerende verhaal inderdaad. Ik zal het kort houden. Jij noemde even het politieke klimaat. Ik ben heel erg benieuwd hoe je je daartoe verantwoord.
Want ik ben hier met een aantal collega’s. Wij werken aan een duurzame manier om drinkwater te gaan maken. En wij merken dat niet de rode loper voor ons uitgerold wordt, om het zo maar te zeggen.
Dus wij zijn ook afhankelijk van wat wij op een duurzame manier willen gaan doen van het politieke klimaat. En ik vroeg me af, heb je daarin ervaringen?
Of ja, hoe ben je ook met vergunningen bijvoorbeeld daarvan afhankelijk?
Speaker D
Dankjewel. Je bedoelt dan ook lokaal politiek klimaat en zo? Ja. Lopen jullie tegen boze lokale politici of wethouders aan?
Eline Veninga
Nou, dat valt me eigenlijk hartstikke mee. Het helpt ontzettend wel als er een GroenLinks wethouder bijvoorbeeld is. Dan krijg je toch net vaak iets makkelijker dingen gedaan.
Maar ik moet zeggen dat ik, als ik naar de lokale politiek kijk, daar tot op zeek hoogte eigenlijk nog wel enigszins positief over ben gestemd. Dat er eigenlijk…
Wij worden echt wel met warme open armen ontvangen vaak. Omdat mensen ook juist denk ik in een lokale context heel erg zien dat er iets moet gaan veranderen.
En er zijn ook echt wel veel gebiedstransities of processen op gang gebracht. Waar ook heel mooi juist een verbinding wordt gemaakt tussen de pioniers in een andere vorm van landbouw en de gangbare boeren.
Maar goed, ja, we staan natuurlijk wel voor een behoorlijke uitdaging met z’n allen. En ik denk juist dat door de komst van initiatieven zoals Lenteland. Maar er zijn heel veel andere goede initiatieven gaande.
Dat door te doen, wij staan heel erg voor doen, niet te veel lullen. Maar laten zien hoe die verandering, hoe dat zichtbaar kan worden en waar je het kan ervaren. En dan te zien dat je het verschil maakt.
En dan nodigen wij ook wel politici uit op de boerderij. En dan, ja, meestal is dat toch ook wel echt zo’n verandermoment. Dus ik zou mensen vooral willen oproepen om… aan de slag te gaan.
En wel continu ook de verbinding en het gesprek te blijven zoeken. En nou ja, dan maar even het grotere… Grotere ontwikkeling even te laten voor wat het is.
Speaker D
Wat het wat interessant is aan wat jij zegt, is een onderscheid wat ik wel eens heb gehoord bij Nassim Taleb. Een grote complexiteitsdenker tussen macro bullshit en micro bullshit.
Is dat op microschaal kun je veel minder makkelijk bullshitter. En wat jullie doen in die lokale gemeenschappen on the ground. Letterlijk met je poten in de klei. Ja, daar is veel minder makkelijk over te polariseren of nepnieuws over te verspreiden.
Dan over die grote macro vraagstukken. Dus misschien raakt dat daar ook wel een beetje aan.
Eline Veninga
Ja.
Speaker D
Laatste keer maar een heel groot applaus denk ik voor Eliné en Marnix. En jullie lopen hier ook nog in het wild rond geloof ik vanmiddag. Ik denk het wel.
Marnix Kluiters
En voor de luisteraars of ook de mensen in de zaal. Als jullie de stem herkenden. Het was van Wouter van Noort natuurlijk. Die heb ik ook geïnterneerd voor X4. Dus luister dat vooral ook nog even terug. Dankjewel.
